Hemony Ensemble acht keer met Kerstmotetten

De Nederlandse grootmeester der Muziek:
Jan Pieterszn Sweelinck (1562-1621).

Vijf weken
Tijdens het weekeinde heeft het Hemony Ensemble onder leiding van Simon Groot, met medewerking van Max van Egmond, in Amsterdam en Voorburg de Kerstmotetten voor Ons' Lieve Heer op Solder uitgevoerd. Dat programma herdenkt de bijeenkomst van katholieke Amsterdammers rond kerstmis in het jaar 1620 in de schuilkerk met die bijzonder naam, aangezien die op een zolder was gevestigd.
Bij die gelegenheid, nu bijna vier eeuwen geleden, werden negen Motetten van een muzikale Grootheid van eigen bodem: Jan Pieterszoon Sweelinck (1562-1621).
Die twee optredens gedurende het afgelopen weekeinde, waren de eerste van een reeks van acht, die aanstaande vrijdag in de Lutherse Kerk van Groningen wordt voortgezet. 
Daarna volgen nog vijf concerten met dezelfde inhoud, van 8 december tot en met twee januari. Achtereenvolgens worden de volgende steden waar het Hemony Ensemble een concert zal verzorgen: in Deventer (8 december, Doopsgezinde Kerk); Utrecht (12 december, Pieterskerk); Egmond aan den Hoef (17 december, Slotkapel); Amersfoort (24 december, St. Aegtenkapel) en ten slotte op 2 januari 2011 in de St. Carolus Borromeuskerk te Antwerpen.

Het Hemony-Ensemble. Geheel rechts
oude muziek-kenner Max van Egmond

De Motetten
De muziek die het ensemble zal uitvoeren, bestaat, naast de bovenaan genoemde negen motetten van Sweelinck uit diens bundel Cantiones sacrae, met daarnaast drie zogeheten beeldmotetten, [1] van Cornelis Verdonck (1563-1625) en Andrea Pévernage (1543-1591).
De basis voor dit programma ligt in het kerstverhaal zoals dat is verwoord in het Evangelie van Lukas [2] uit de Boeken des Nieuwen Verbonds, maar dan in de vertaling van Jan Moerenhof. [3]
De schriftlezing zal worden gedaan door Max van Egmond, die weliswaar vooral bekendheid heeft verworven als zanger (bas), maar daarnaast als kenner van de oude muziek geldt. Die tekst wordt afgewisseld met de genoemde motetten.
__________
[1] Van Dale's Groot Woordenboek der Nederlandse Taal heeft dit woord niet opgenomen, en daarom is de link geplaatst, opdat u zich alsnog kunt laten informeren.
[2] Het nieuwe Testament is oorspronkelijk geschreven in het (toenmalige) Grieks. Die taal van toen kende geen letter C; daarom dient (deze) Lukas met een K te worden geschreven.
[3] Jan Moerenhof was ooit drukkersknecht (vanaf 1557) en legde zich vervolgens toe op andere aspecten van het uitgeversbedrijf. Zijn zestiende eeuwse vertaling van het Lukas-Evangelie is in te zien in het huidige museum Ons' Lieve Heer op Solder. 

Cora Burggraaf subliem in Berio's Folk Songs

Mezzosopraan Cora Burggraaf.
(Foto: Marco Borggreve.)

Bijna volle zaal

Donderdagavond werd het eerste van een reeks van drie concerten van het Noord Nederlands Orkest gegeven in een vrijwel volle grote zaal van het Cultuurcentrum De Oosterpoort in Groningen. Even gaat dan door je heen dat dit wellicht het gevolg is van een sfeer in de trant van "Nu het nog kan. . . ", gezien de plannen van cultuurbarbaren in onze Residentie. Immers, ook cultuurvernietiging is een manifeste vorm van fascistoïde, dan wel regelrecht fascistische, monsterlijkheid. Politici blijken, altijd opnieuw, de meest gepreoccupeerde, en dito hardleerse, wezens, overal op aarde.
Helaas bleken de vele toehoorders niet gegrepen door de wens en de wil zich te manifesteren in zo'n context, maar vernam ik van diverse kanten dat er wel heel kwistig was gestrooid met vrijkaarten in verband met het officiële afscheid van de algemeen directeur van het ensemble, Jan Geert Vierkant. Desniettemin: er werd — in tegenstelling tot andere jaren, als de herfst eenmaal goed doorzet — nauwelijks gerocheld, gekucht en/of gehoest.

Cora Burggraaf: met ingetogen hartstocht

Dat was, vanzelfsprekend, een extra dimensie in een zaal vol muziek: stilte waar deze (dringend) gewenst is. Cora Burggraaf kon daarvan meeprofiteren in haar ronduit sublieme vertolking van de elf Folk Songs van Luciano Berio (1925-2003), waarbij ze niet alleen haar zangcapaciteiten tot in de grondtonen heeft ingezet, maar waarbij ze in beweging en mimiek steeds opnieuw de sfeer wist over te brengen die bij elk nummer op zich paste. Met ingetogen hartstocht: uitstekend in balans.

Berio had deze Folk Songs oorspronkelijk (1964) gecomponeerd voor zangstem en zeven instrumentalisten, later (1973) omgewerkt voor dezelfde vocale inzet, ondersteund door een kamerorkest met onder meer 29 strijkers (8, 8, 6, 4, 3), koper- en houtblazers, sober bezet slagwerk en harp. 

In die tijd was het niet gemakkelijk voor een als avantgarde componist bekend staande musicus om zich binnen de traditie te positioneren, zelfs en vooral niet als hij zich eenmaal of vaker manifesteerde in het centrum van die, in principe veelzijdige, traditie. Toen waren er, en nu zijn er nog altijd, hele volksstammen die menen dat een ijsberg verandert in een brandstapel als zij deze slechts benaderen.

De Tsjechische dichter, bloemlezer

 en historicus Karl Jaromir Erben

(1811-1870). 

Tekening Jan Vīlimek (1860-1938).

Dvořák en Brahms
Niet zelden gebeurt het dat het programmeren van zo'n, vermeend doodenge, compositie nog steeds afschrikt, zelfs als onderdeel van een voor de rest klassiek programma met werken van zeer populaire componisten. In dit geval waren dat lievelingen van het concertpubliek: Antonín Dvořák (1841-1904) en Johannes Brahms (1833-1897).
De relatief weinig gehoorde Woudduif van eerstgenoemde kreeg de gelegenheid alle geluiden van zichzelf en het omringende bos terug te vinden in een orkestrale toonzetting die het dier en de Boheemse natuur kenmerken. De componist heeft gebruik gemaakt van een ballade van Karel Jaromír Erben (1811-1870) — een historicus die zich onder meer heeft gespecialiseerd in folkloristisch-Tsjechische dichtkunst. Hij wordt beschouwd als de meest vooraanstaande dichter van die streek in de negentiende eeuw.

De Derde Symfonie van Brahms, een van de weinige werken waarover de componist zich heeft uitgelaten — "In mijn tonen spreek ik" — kreeg onder leiding van chef-dirigent Michel Tabachnik een technisch voortreffelijke uitvoering, al waren sommige accenten hier en daar wat nadrukkelijk agressief aangezet.

Leeuwarden en Emden (D)

Het concert wordt op vrijdag 26 november herhaald in De Harmonie in Leeuwarden en op zaterdag 27 november in de Noord-Duitse stad Emden (Neues Theater).

NNO in Groningen, Leeuwarden en Emden (D)

Antonín Dvořák.
Standbeeld (Praag)

Dvořáks Woudduif

Het Noord Nederlands Orkest speelt gedurende de laatste drie dagen van deze week steeds hetzelfde concert, maar dan op drie verschillende locaties: twee in eigen speelgebied, het derde in de Noord-Duitse stad Emden (Neues Theater, zaterdag 20:00 uur). Vrijdagavond is De Harmonie in Leeuwarden aan de beurt, maar de reeks begint in, eigen huis',  het Cultuurcentrum De Oosterpoort in Groningen, op donderdag '25 november.

Het concert zal worden geopend met het symfonisch gedicht De Woudduif opus 110 uit 1896 van de Tsjechische componist Antonín Dvořák (1841-1904). Een uitgebreid artikel daarover is te vinden op de site van het culturele fin de siècle All art is quite useless, op genomen op 4 augustus 2009.

Brahms Derde Symfonie

Het concert zal worden besloten met de Derde Symfonie uit 1883 van Johannes Brahms (1833-1897). Voor wat meer, en gedetailleerde, informatie over die compositie wordt u hier eveneens  verwezen naar een ruimer artikel op dezelfde site als waar u een uitgebreidere bijdrage kunt vinden over De Woudduif van Dvořák. 

Berio's Folk Songs

Het tweede werk dat vóór de pauze zal worden gespeeld heet Folk Songs, en is van Luciano Berio (1925-2003). Zelf heeft deze componist zo'n drie decennia geleden op het podium in de grote zaal van het cultuurcentrum De Oosterpoort gestaan als dirigent van uitsluitend eigen werken, gespeeld door het Concertgebouworkest, met hoboïst Werner Herbers en de Swingle Singers.
De Folk Songs werden voor het eerst voltooid in 1964, voor mezzosopraan en zeven instrumentalisten; in 1973 heeft de componist het werk aangepast.
Cora Burggraaf zal daarin de partij voor mezzosopraan vertolken. 

Songlines met Britten en Vaughan Williams

Benjamin Britten, Engels
componist met groot oeuvre.

Op vrijdag 19 november presenteert de Britse zender BBC Radio 3, tussen 14:00 uur en 15:00 uur onze tijd, een aflevering van de muziekreeks Lunchtime concert; deze draagt de titel Songlines, evenals de drie voorafgaande, eerder uitgezonden, afleveringen van de vierdelige serie.
Twee werken staan op de speellijst, beide van Britse bodem en beide ontstaan in de loop van de twintigste eeuw. Van Benjamin Britten (1913-1976) stamt de compositie The holy sonnets of John Donne, gecreëerd in het jaar 1945. De dichter-dominee John Donne leefde van 1572-1631.

Tenor James Gilchrist.

Daarna volgt On Wenlock Edge voor tenor, piano en strijkwartet, gecomponeerd in de jaren 1906-1909 door Ralph Vaughan Williams (1872-1956), een cyclus van zes liederen uit de 63 gedichten tellende bundel A Shropshire Lad uit 1896 van Alfred Edward Houseman (1859-1936).
De beide werken worden uitgevoerd door James Gilchrist, tenor; Anna Tilbrook, piano; en het Elias Quartet.
__________
Meer Engelse muziek, van een geheel ander kaliber, zal door dezelfde zender, op dezelfde dag, maar dan 's avonds, worden gepresenteerd tussen 2o:00 uur en 22:15 uur in het programma Performance on 3.

Volwassen musiceren: KamerFilharmonie Der Aa

Dirigent Joost Smeets en zijn nieuwe, noordelijke symfonieorkest hebben elkaar duidelijk gevonden. Dat bleek tijdens de beide uitvoeringen, in Assen en Groningen, jongstleden zondag, respectievelijk donderdag tijdens de uitvoering van het eerste concert van het ensemble met twee werken uit het fin de siècle — beide van Gustav Mahler — en één uit het midden van de jaren dertig van de vorige eeuw: de symfonie Mathis der Maler van Paul Hindemith.

Voor een uitgebreid verslag van het concert in de Immanuëlkerk in Groningen kunt u terecht op onze zustersite Cultuur in Groningen en omgeving.