Over jonge kinderen die volwassen musiceren

Slechts zelden neem ik de tijd om naar het programma Pauw en Witteman te kijken, en daarvoor bestaat een hele reeks redenen, die er in het kader van deze site over Toonkunst niet toe doet. Soms wil ik, als ik tijdig van tevoren weet dat het thema muziek aan bod komt, wel een uitzondering maken op die inmiddels tot regel verheven afstandelijkheid.

Valentina Lisitsa in 2010.

Gisteren lieten de heren  een sublieme pianiste ─ Valentina Lisitsa (geb. 1973) ─ aan het eind van de uitzending een compositie van Frédéric Chopin (1810-1849) spelen, op een K.Kawai-vleugel, welk merk sedert 1986 in ons land beschikbaar is. Zij deed dat met een grandeur, die op alle fronten respect afdwong. Van dat ooit wonderkind is waarlijk iets terechtgekomen. Dat is echter bij lange na niet altijd het geval. De verwachting aan deze kant ─ althans bij de kennis van dit moment ─ is dan ook dat van de in korte bijdragen getoonde piepjonge pianoreusjes, er één ─ een meisje van vijf jaar ─ zal doorstoten naar de wereldpodia.
Eén van de andere gasten in de aflevering van PenW van woensdag 25 januari ─ een comedy-personage met de naam Tijl Beckand ─ was, terecht en in positieve zin, verbijsterd dat kinderen van die leeftijd zulke prestaties konden leveren. Vervolgens trok hij een vergelijking naar iemand die zo jong een volwassen rol in een film zou spelen. Weliswaar gaat elke vergelijking min of meer mank, maar in deze context diene men één onwrikbaar gegeven niet uit het oog te verliezen: wonderkinderen bestaan alleen op het gebied van schaken, wiskunde en muziek, en dat komt doordat deze drie één factor gemeen hebben: de abstractie. Je hoeft geen ─ eveneens door Tijl Beckand (geb. 1974) genoemde ─ intense levenservaring te hebben om op één van de drie hierboven genoemde terreinen, al heel jong, hoogwaardige prestaties te kunnen leveren. Wil je een indringende roman van enig literair niveau schrijven, dan gaat dat niet zonder zeer persoonlijke levens-pijn en dito vreugde in ruime mate te hebben ondergaan.

Tijl Beckand in mei 2010.

Een ander element in dit geheel is de vraag of iemand die nu als vijfjarige een pianowerk ten beste geeft, en dit op zijn dertigste op dezelfde manier doet, nog een aanvaardbaar uitvoerend kunstenaar is. Dat vijfjarige meisje op een video in PenW speelde een stuk van Papa Bach (1685-1750), en dat vergt technisch zo het één en ander, maar gevoelsmatig weer veel minder doordat de techniek hierin domineert.
Ooit was ik bij het optreden van een veertienjarige, die ook als wonderkind werd gepresenteerd: zij speelde het Vioolconcert van Felix Mendelssohn Bartholdy (1809-1847) ─ nee, zij trachtte een interpretatie van dat opus, en daaruit bleek dat haar optreden, op z'n zachtst gezegd, zeer prematuur was. Wat er van het meiske is geworden? Geen idee: ik ben haar naam sedertdien niet meer tegengekomen. Dat betekent niet dat ze nu niet een verdienstelijke violiste is geworden, maar bij de beteren hoort ze nog steeds niet. De omgeving van zulke wonderkinderen is echter maatgevend voor hun verdere ontwikkeling. Muziek spelen alleen is fnuikend. Die kinderen moeten ook en vooral kind zijn, anders worden het wonder(baar)lijke wezentjes die geheel en al wereldvreemd zijn en dat meestentijds ook blijven.

Thomas Mann als jongeman.

Men leze derhalve nog eens het verhaal Das Wunderkind uit 1914 [1] van Thomas Mann (1875-1955). De protagonist in die novelle kan weliswaar heel goed spelen, met speelgoed daarentegen kan hij niets beginnen.
__________
[1] Zo'n halve eeuw geleden is dit verhaal ─ samen met Das Eisenbahnunglück van dezelfde schrijver ─ op een langspeelplaat uitgegeven door Deutsche Grammophon, beide gelezen door Thomas Mann zelf.

Sjostakovitsj' Zevende Symfonie via BBC Radio 3

In het programma 'Radio 3 live in concert' van de Britse cultuurzender BBC Radio 3, waarvan op donderdag 19 januari een nieuwe aflevering zal worden uitgezonden tussen 20:30 uur en 23:00 uur onze tijd, kunt u niet alleen luisteren naar, onder meer, de Zevende Symfonie ─ Leningrad (1942) ─ van Dmitri Sjostakovits (1906-1975), maar ook naar een pauze-programma ─ Twenty minutes, tussen 21:00 uur en 21:20 uur onze tijd ─ vooraf gaande aan genoemde symfonie die onderwerp van gesprek zal zijn gedurende die twintig minuten.

Dmitri Sjostakovitsj. Schilderij van Michael Buter, Groningen, 2010. Tevens ©.

Het Royal Liverpool Philharmonic Orchestra speelt deze symfonie  en voor de pauze eerst nog twee andere moderne werken, onder leiding van Vasily Petrenko. Het concert wordt rechtstreeks uitgezonden vanuit de Philharmonic Hall in Liverpool.
Meer over deze symfonie valt te lezen in een artikel van zaterdag 8 mei 2010 op onze zustersite Cultuur in Groningen en omgeving.

Berlioz' Symphonie fantastique op Arte-tv

In de nacht van zondag 15 op maandag 16 januari presenteert Arte-televisie een concert met de Symphonie fastastique van Hector Berlioz onder leiding van Jos van Immerseel. Het concert begint om 00:50 uur en eindigt om 02:00 uur. Het orkest Anima Eterna voert het werk uit. Het is in 2010 opgenomen in het Cité des Congres de Nantes.
Voor een uitgebreide toelichting op dit opus kunt u terecht in een artikel dat op deze zelfde site is opgenomen op 19 juli 2008. Het gaat dan weliswaar niet om die uitvoering, maar wel een opname met hetzelfde ensemble en dezelfde Jos van Immerseel.
Dit concert zal door Arte-tv worden herhaald op in de nacht van donderdag 19 op vrijdag 20 januari, tussen 03:45 uur en 04:45 uur.

Fagotconcert van André Jolivet op BBC Radio 3

BBC National Orchestra of Wales
In het programma Afternoon on 3 van de Britse cultuurzender BBC Radio 3 kunt u ─ als tweede onderdeel van het uit vier onderdelen bestaande concert ─ door het BBC National Orchestra of Wales onder leiding van Pascal Rophe ─ luisteren naar het Concert voor fagot en orkest van de Franse componist André Jolivet (1905-1974), die zich op allerlei fronten nadrukkelijk heeft ingezet voor de Franse cultuur. Hij is er onder meer in geslaagd de meer tradtionele muzikale vormen van symfonie en concerto te combineren met de nieuwere vormen van georganiseerd geluid van Edgard Varèse (1883-1965).
Solistische medewerking wordt verleend door de eerste fagottist van het orkest in kwestie: Jaroslaw Agustiniak.

Meer fagotconcerten dan we vermoeden
Fagotconcerten bestaan niet, zoals vooral concerten voor piano met begeleiding, in een schier oneindige hoeveelheid, maar het blijken er toch veel meer te zijn dan men ─ als niet-fagottist ─ kan ophoesten. Het beroemdste concert in die categorie is ongetwijfeld dat van Mozart, uit 1774, gevolgd door dat van Johann Christian Bach.
In een Frans standaardwerkje over blaasinstrumenten is een bekorte lijst van composities in de betreffende categorie opgenomen. Tussen de bekendere namen ─ zoals de twee bovengenoemde en die van Boismortier, de Belg Meulemans, Vivaldi en Weber  ─  komen we ook nog die van Bourgault-Ducoudray, Growlez, Kazacsay, Mazellier, Pauer en Schoemaker tegen, evenals een hele reeks andere.
____________
Afbeelding: Gedenkplaat aan het huis nummer 59 in de rue de Varenne, 75007 te Parijs.

NDR Kultur: Radioportret van dirigent Günter Wand

In het programma Das musikalische Selbstporträt van de Duitse regionale radiozender NDR Kultur wordt op vrijdag 6 januari, tussen 20:05 uur en 22:00 uur, een muzikaal zelfportret uitgezonden van de Duitse dirigent Günter Wand (1912-2002).
Deze musicus die tot op zeer hoge leeftijd is blijven werken, heeft vooral naam gemaakt als Bruckner-specialist, al zijn er, verspreid over diverse delen van de wereld, critici te vinden die het daarmee in het geheel niet eens zijn. Maar dat geldt evenzeer met betrekking tot de opvattingen die Günter Wand koesterde aangaande de interpretatie van Beethoven- en Schubert-symfonieën.

Vaughan Williams' A Sea Symphony op Radio 4

In het Nachtconcert dat de Avro direct na middernacht ─ tussen 00:02 uur en 01:30 uur zal uitzenden in de nacht op dinsdag 3 januari 2012 ─ zal uitzenden, speelt het Deens Nationaal Symfonieorkest onder leiding van Michael Schönwandt, de Symfonie nr. 1, A Sea Symphony voor sopraan, bariton, koor en orkest uit de jaren 1903-1909, op teksten van de Amerikaanse dichter Walt Whitman (1819-1892), van de Engelse componist Ralph Vaughan Williams (1872-1958), één van die Britse muziekmeesters die enerzijds hoog werd geëerd ─ mede vanwege de nationalistische elementen in zijn muziek, maar tegelijkertijd, vanzelfsprekend door anderen ─ enorm werd verguisd.

Vocale medewerkenden zijn:
Anna Prohasak, sopraan
David Wilson-Johnson, bariton
Vocaal Ensemble en Concertkoor van de Deense Radio

Maartje Stokkers zorgt voor de prensentatie.
_________
Afbeelding: Kop van het standbeeld van de componist in het centrum van Dorking.