Voor het laatst deze vier composers of the year

Afscheid van de drukte

Om afscheid te nemen van de vier componisten, die allen het epitheton ornans Composer of the year hebben gedragen, neemt de klassieke muziekzender BBC Radio 3 op 31 december, in de middag- en vroege avonduren tussen 15:00 uur en 19:30 uur op gepaste wijze afscheid van de vier internationaal vermaarde grootheden uit de muziekgeschiedenis, door twee werken van elk van hen uit te zenden.

Die benaming kregen deze vier historisch belangrijke en uitermate interessante figuren door hun geboortejaar dan wel hun jaar van overlijden. Henry Purcell werd 350 geleden geboren en hij is overleden in 1695; George Frideric Handel overleed 250 jaar geleden; hij was geboren in hetzelfde jaar als zijn evenknie Johann Sebastian Bach: 1685. Joseph Haydn is tweehonderd jaar geleden gestorven; hij was in 1732 geboren. Felix Mendelssohn Bartholdy aanschouwde het levenslicht in 1809, en hij overleed relatief jong: in 1847.

Gezien de bijzondere status die elk van dezen heeft, zal men op radiozenders in en buiten Europa ook na het jaar dat de naam van elk van hen heeft gedragen, nog vaak genoeg concerten met werken van hen tegenkomen.

Voor nadere informatie over de uit te voeren composities verwijzen we u naar de website van BBC Radio 3.

__________
Afbeelding: De Engelse componist Henry Purcell, geschilderd door John Closterman (1660-1711).

Agenda 2010 met foto's uit een eeuw muziekleven

Op handzaam formaat

Er zijn mensen die voor hun werk en/of particuliere afspraken een omvangrijk afsprakenboek nodig hebben, welke in de kantoorboekhandel doorgaans wordt omschreven als bureau-agenda dan wel kantooragenda. Niet zelden hebben zij dan voor in de binnenzak toch ook een kleiner boekje voor de op- en aanmerkingen per dag in telegramstijl. Als in zo'n druk bestaan wel ruimte en tijd is voor muziek en de daarbij behorende parafernalia, komt een onlangs verschenen, geschikt boekje voor die mensen in aanmerking: de Muziek (mini) Agenda 2010, met daarin per week een rechter bladzijde, onderverdeeld in zeven dagen, met daar tegenover een foto van een persoon of groepering dan wel een interessant element uit de muziekgeschiedenis van, pakweg, de afgelopen eeuw, zowel nationaal als tot ver over onze landsgrenzen. In totaal drieënvijftig pagina's worden in beslag genomen door afbeeldingen met of zonder opdracht aan het adres van degene die met een origineel daarvan is verblijd. Een korte gedrukte toelichting op de foto, met enige extra informatie, completeert het geheel. Eén van de foto's die in het binnenwerk voorkomen, en wel die tegenover Week 48, is gedeeltelijk, en dan ietwat uitvergroot (althans ten opzichte van de foto binnenin), op de voorzijde van de Agenda opgenomen: daar zien we de Franse violist Jacques Thibaud (1880-1953) [1]. De met pen geschreven op de rand van de foto toegevoegde tekst leert ons dat deze is geschonken "à mes bons amis Monsieur et Madama Mengelberg: à l'artiste aussi grand que sincère, aux charmants amphytrions. Amsterdan 1er Octrobre 1903. [2]

Zwart/wit of sepia

Kleurenfoto's zult in deze agenda niet aantreffen, en dat zal te maken hebben met de originele 'kiekjes', die alle in zwart/wit, respectievelijk sepia, zullen bestaan. Veel van de ruim vier dozijn foto's vertonen beroemdheden of ensembles, een enkele foto toont ons de voorpagina van een partituur of een ander drukwerk dat betrekking heeft op het muziekleven in de periode in kwestie. Tal van de namen zijn echter in onze tijd nauwelijks meer bekend buiten vakkringen en meer dan oppervlakkige liefhebbers van meer dan alleen het fenomeen muziek, maar tevens in uitvoerenden en allerlei andere aspecten daaromtrent. De meeste foto's zijn portretten, en een niet onaanzienlijk deel daarvan behoren tot de periode die wordt omschreven als het fin de siècle — zo ongeveer tussen 1870 en 1930.
__________

[1] De naam Jacques Thibaud wordt nog redelijk vaak genoemd in biografieën van kunstenaars, en dan niet zelden in combinatie met die van de pianiste Marguérite Long (1874-1966). Er is een stichting die de naam van deze beide virtuozen draagt en concoursen organiseert.

[2] Foto: Lacroise, Nice.

Muziek (mini) Agenda 2010. Samenstelling en redactie Dr. Frits Zwart. 120 pagina's, 11,5 x 16,5 cm, gebonden, met leeslint. Bekkink & Blitz Uitgevers BV, Amersfoort; in samenwerking met het Nederlands Muziek Instituut, Den Haag. EAN 8716951106747; Prijs € 9,90.

____________

Afbeeldingen

1. De Noorse componist Johann Svendsen (1840-1911). Bevindt zich in de Muziek (mini) Agenda 2010 tegenover Week 26.

2. Voorzijde van de Muziek (mini) Agenda 2010.

Finse mammoet en zijn negendelige Pianoconcert

Nieuw gezicht
In de programmareeks Neue Musik die door de regionale Noord-Duitse radiozender NDR Kultur op gezette tijden wordt voorgesteld, wordt in de aflevering van woensdag 30 december — tussen 22:00 uur en 23:00 uur — aandacht besteed aan de Finse componist Kimmo Hakola, die in 1958 werd geboren. Hoewel de man in tal van landen minder bekendheid geniet dan zijn componerende landgenoten — ook als we afzien van degenen die tot het 'werelderfgoed' van de klassieke muziek behoren —, heeft hij veel succes geoogst met muziekdrama's en concerten. Zijn Klarinetconcert kom je hier en daar wel tegen. Zijn negendelige Pianoconcert komt in de aflevering van Neue Musik van heden — getiteld Ein Mammut aus Finland — aan de orde.

__________

Afbeelding: De Finse componist Kimmo Hakola.

Discovering Music: Vaughan Williams' Vijfde

In de nieuwste aflevering van de zondagse reeks Discovering music — die op zondag 27 december zal worden uitgezonden tussen 18:00 uur en 19:30 uur onze tijd, is de beurt aan de Symfonie nr. 5 in D grote terts, gecomponeerd door Ralph Vaughan Williams (1872-1958).

De eerste uitvoering werd gegeven op21 juni 1943 tijdens een van de klassieke prom-concerten in de Londense Royal Albert Hall. Dirigent bij die gelegenheid was de componist zelf, die reeds in 1938 aan het stuk was begonnen. Steeds opnieuw moest hij, tijdens het schrijven aan die symfonie, ander werk afleveren, onder meer voor films; verder hebben de oorlogshandelingen — waardoor de natie, maar de stad Lo0nden wel heel in het bijzonder werd getroffen — voor tal van onderbrekingen gezorgd.
De uitvoering-met-uitleg en muziekvoorbeelden vooraf zal worden gerealiseerd door het BBC Scottish Symphony Orchestra, dat voor die gelegenheid onder leiding staat van Paul Daniel.

__________

Afbeelding: Ralph Vaughan Williams in ietwat jongere jaren.

Janine Jansen in de schijnwerpers tijdens festival

Middagconcert

Op zondag 27 december kunt u via Radio 4 — èn op internet — twee van de in totaal vier concerten volgen die door de Avro worden uitgezonden in het kader van het Internationaal Kamermuziekfestival dat — rondom Janine Jansen — de komende dagen te Utrecht wordt gehouden.
Vanaf 14:02 uur tot 16:30 uur is het openingsconcert rechtstreeks te volgen; daarin staan vier composities op het programma: Tabakova (Such different Paths), Mendelssohn (Vioolconcert), van Vivaldi (Concert voor vier violen opus 3, nr. 10), en van Elgar (Strijkersserenade). Met het Nederlands Jeugd Strijkorkest treden vier violisten op: naast Janine Jansen zijn dat Eva van Haaften, Rosanne Philippens en Amarins Wierdsma. Zes andere instrumententalisten krijgen tijdens dat concert eveneens de kans hun kunsten te vertonen. Peter van Bree zorgt voor een adequate presentatie.
Meer informatie over dit concert, alsmede over de drie andere van dat festival, is te vinden op de website van het festival.

Avondconcert

Ook het avondconcertvan dat Kamermuziekfestival is rechtstreeks op Radio 4 en via uw computer thuis te volgen. In totaal ver composities zullen — vanaf 20:02 uur tot 23:00 uur — ten gehore gebracht worden: twee voor een solo-instrument en twee voor klein ensemble.

Het concert wordt geopend met een Vioolsonate (van Janáček), dan volgen een Pianotrio (Smetana), een compositie voor altviool (Penderecki) en een Strijkkwintet (Dvořák).
Janine Jansen en acht andere musici komen aan bod in deze avonduren: zeven strijkers en één pianist. Peter van Bree presenteert ook dit concert.

Idee van Janine Jansen
Enige tijd geleden rijpte in Janine Jansen het idee om bekende mensen — ook, maar niet alleen, uit de wereld van de muziek — uitspraken te ontlokken over klassieke muziek met het verzoek, dat aan het papier toe te vertrouwen, waarna ze in boekvorm voor een groter publiek toegankelijk gemaakt zouden worden. Nieuw Amsterdam Uitgevers heeft dat idee in praktijk gebracht en het resultaat is een paperback met tweeëntwintig bijdragen van zeer verschillende mensen: negentien van eigen bodem en drie van ver weg. In de laatste categorie doet acteur Roger Moore — ooit Invanhoe en James Bond op het witte doek, en thans ambassadeur voor Unicef. Hij vertelt over zijn affiniteit met Mozarts Pianoconcert nr. 21, en het tweede deel daarvan is opgenomen op de compact disc die aan het boek is toegevoegd. Daarop staan nog negen 'tracks', aangereikt door evenzovele mensen uit de verzameling van éénentwintig anderen, die werden uitgenodigd om hun zegje te doen; onder hen vier vrouwen.

__________

De keuze van Janine Jansen — 22 prominenten over hun ooiste klassieke muziekstukken aller tijden. Met een inleiding van Janine Jansen en bijdragen van Martin Bril, Kim Wilde, Roland Kiet, Wende Snijders, Anna Enquist, Herman van Veen, Mart Smeets, Maria Goos, Aleksey Igudesman, Matthijsvan Nieuwkerk, Katja Reichenfeldt, Herman Krebbers, Edwin Rutten, Job Cohen, Michiel Borstlap, Roger Moore, Theo Olof, Alexander Rinnooy Kan, Imme Dros, Martijn Sanders, Jan Raes en Maarten 't Hart.

124 pagina's met cd. Nieuw Amsterdam Uitgevers, Amsterdam, 2009. ISBN 978-90-468-06630.

____________

Afbeeldingen

1. Janine Jansen met viool. Foto van de website van het Internationaal Kamermuziekfestival Utrecht 2009.

2. Voorplat van het boek naar een idee van Janine Jansen.

Twee keer Händels Messiah vrijwel gelijktijdig

Verschillende benadering
Op de avond van eerste kerstdag kunnen de liefhebbers van Händels oratorium The Messiah kiezen uit twee uitvoeringen, één met beelden, via de muziekzender Mezzo-televisie, de tweede, met andere uitvoerenden in een andere benadering, via de Britse zender BBC Radio 3.

Laatsgenoemde versie komt tot ons in de programmareeks Performance on 3 vanaf 20:00 uur onze tijd. Uitvoerenden zijn the English National Orchestra and Choir, onder leiding van Lawrence Cummings met medewerking van solisten. Mezzo's televisie-uitvoering begint een half uur nadien. Het betreft een uitvoering door de Academy of Ancient Music onder leiding van Stephen Cleobury.

Bliksemsnel gecomponeerd

In een tijdsbestek van drie en een halve week heeft Georg Frideric Händel (1685-1759) in het jaar 1741 de compositie geschreven die door velen — niet alleen muziekliefhebbers, maar tevens deskundigen — wordt beschreven als zijn ultieme meesterstuk: het bijbelse oratorium The Messiah. Voor de componist zou deze mijlpaal in zijn carrière grote gevolgen hebben: na de uitvoering heeft hij vrijwel niets anders meer geschreven dan oratoria.

In 1742 werd de première gegeven in Neal's splinternieuwe Music Hall in Fishamble Street te Dublin. De recette was bedoeld voor diverse liefdadigheidsinstellingen. Een bijzonder randverschijnsel van dit gehele gebeuren was dat een krant reeds na de generale repetitie de medeling publiceerde dat vooraanstaande deskundigen de mening waren toegedaan dat het om de mooiste compositie zou gaan die men ooit had bedacht.
De belangstelling voor het bijwonen van de uitvoering op 24 december van dat jaar was zelfs zo groot dat aan het adres van eventueel geïnteresseerde dames het verzoek werd gericht om geen hoepelrokken te dragen om zo meer plaats te kunnen bieden. In de voorverkoop zijn alle kaarten reeds verkocht.

____________

Afbeeldingen

1. Voorplat van de Händel-biografie van Franz Binder (dtv 24710).

2. De in november 1842 geopende nieuwe Music Hall in Fishamble Street te Dublin.

Mendelssohns oratorium Elias op NDR Kultur

Opname uit augustus 2009

Op eerste kerstdag kunt u 's avonds tussen 19:30 uur en 22:00 uur via de regionale Duitse zender NDR Kultur in de programmareeks Das Konzert oorgetuige zijn van een uitvoering van het oratorium Elias, opus 70 van Felix Mendelssohn Bartholdy (1809-1847), gecomponeerd in de jaren 1845-46, en gereviseerd in het jaar van het overlijden van de meester, wiens leven en werken nog enkele dagen in het kader van het Mendelssohn-jaar 2009 extra aandacht krijgt.
De uitvoering die u kunt beluisteren, betreft een opname van 13 augustus 2009 uit Rendsburg in het kader van het Schleswig-Holstein Musik Festival. Dirigent was Rolf Beck, die voor de gelegenheid het Kammerorchester Basel had uitgenodigd. Vocale solisten zijn Simona Saturová, sopraan; Janine Baechle, mezzosopraan; de tenor Benjamin Bruns; en de bariton Michael Nagy.

Op de fin de siècle website All art is quite useless van Rond1900.nl kunt u een artikel vinden dat betrekking heeft op een tekstboekje voor een uitvoering van Elias in november 1900 te Groningen.

Documentaire over Maurice Ravel en diens Bolero

Driemaal binnen een week

Deze week vertoont Arte-televisie, de tweetalige Europese cultuurzender, een documentaire uit 2007 van de Fransman Michel Follin met een lengte van 59 minuten, over de wereldwijde populariteit van de Bolero uit 1928 van Maurice Ravel (1875-1937).
De eerste uitzending is op maandag 21 december, 's avonds tussen 22:25 uur en 23:25 uur. Op woensdag 23 december volgt de eerste herhaling in de middag vanaf 14:15 uur, en zondag 27 december is de tweede herhaling, die speciaal voor diegenen is die opstaan als de haan (nog ergens ter wereld) kraait: vanaf 06:00 uur.

Voor informatie vooraf over deze uitzonderlijke compositie en zijn componist kunt u mijn artikel op de cultuurwebsite over het fin de siècle, All art is quite useless van Rond 1900.nl raadplegen. Die bijdrage is daar op 8 juni 2006 opgenomen onder de titel Geen vorm, geen ontwikkeling, een uitspraak van de componist zelf.

Diezelfde maandagavond kunt u via BBC Radio 3 in het programma Performance on 3 nog weer luisteren naar een uitvoering van Ravels meesterstuk; deze keer onder leiding van Valery Gergiev.

__________

Afbeelding: Fluitsolo in Ravels Bolero.

Bizets L'Arlésienne in NPS-Podium op Nederland 2

Gedramatiseerde novelle

In het Parijse Vaudeville-Théâtre werd op 1 oktober 1872 de premièregegeven van het drama in drie bedrijven L'Arlésienne van Alphonse Daudet (1840-1897). Dat toneelstuk is een dramatisering van de gelijknamige novelle uit diens prozabundel Lettres de mon moulin.

Frédéri, een jonge landman, is verliefd op een meisje uit de stad. Ze is afkomstig uit Arles en wordt daarom L'Arlésienne genoemd. Zij kan Frédéri's liefde echter niet beantwoorden, omdat ze aan een ander toebehoort: een paardenknecht die dat aan Frédéri duidelijk maakt. Vertwijfeld verlaat de jongeman huis en haard en trekt zich terug in de eenzaamheid van het herdersleven.

Ingreep door mama

Maar dan neemt de moeder van Frédéri de touwtjes in handen; hoewel zij bekend is met de slechte reputatie van het meisje uit Arles, neemt ze haarin huis, in de hoop dat ze het toch nog mag beleven dat haar zoon gelukkig wordt. Deze daad van moederliefde brengt Frédéri tot bezinning, en plotseling blijkt hij bereid om Vivette, een meisje uit het dorp dat hem al heel lang liefheeft, tot vrouw te nemen. Dat betekent echter niet dat de hartstocht, dieij voor het meisje uit Arles koestert, daarmee is geweken.

Frédéri verneemt dat de paardenknecht het plan heeft opgevat, zijn Arlésienne met gewed te ontvoeren, en als gevolg van die informatie kost het Vivette de grootste moeite Frédéri ervan te weerhouden zijn rivaal te doden. Als blijkt dat hij zich in het geheel niet kan bedwingen, en zijn jaloezie blijft zegevieren, maakt hij een einde aan zijn leven.

Spanningsveld

Het stuk moet worden 'gedragen' door het spanningsveld tussen Frédéri's onmogelijke hartstocht enerzijds en het relatief primitieve ouderlijke milieu. Dit spanningsveld komt het sterkst tot uitdrukking in de levensvreugde van deze eenvoudige landslieden en Frédéri's eigen daarvan afwijkende aard.

Alphonse Daudet heeft met zijn breedvoerige schildering in epische bewoordingen het lot van de jonge landman bijna van het eerste plan verdrongen. Een sterk 'folkloristische' tendens in het stuk is te vinden in het optreden van Frédéri's ziekelijke en zwakzinnige broer, die de veelbetekenende naam Innocenti draagt. Hij kan worden gezien als een soort talisman die het lot van zijn naaste omgeving beïnvloedt. Ooit heeft een zigeunerin de voospelling gedaan dat Frédéri een verloren man zal blijken te zijn wanneer Innocenti zijn verstand ooit krijgt.

Sommige literatuurhistorici beweren dat Daudets stuk zo weinig enthousiasme teweeg heeft gebracht omdat de muziek van Georges Bizet (1837-1875) het publiek zo hevig zou hjebben geïrriteerd, maar dat met het bekender worden van deze componist de waardering voorL'Arlésienne groter is geworden.

Alphonse Daudet

De romans, novellen, literaire schetsen en toneelstukken van Alphonse Daudet zijn in sterke mate beïnvloed door het naturalisme. Het voornaamste element daarin is het tragische rol die het noodlot speelt in het leven van de mens, en dat deze op de meest cruciale momenten toch nog weer worden 'verrast'. Daudet voert in zijn proza diverse geledingen van de bourgeoisie ten tonele.
Alphonse Daudet werd op 13 mei in 1840 te Nîmes geboren; hij overleed op 16 december 1897 in de Franse hoofdstad.

In NPS- programma Podium

In de nacht van maandag 21 op dinsdag 22 december presenteert de NPS in het programma Podium op Nederland 2 een uitvoering van Bizets toneelmuziek uit. Het betreft een opname van een concert dat de Radio Kamer Filharmonie onder leiding van Michael Schønwandt heeft gegeven in de reeks ZaterdagMatinee van 12 september 2009.

____________

Afbeeldingen

1. De molen van Alphonse Daudet.

2. De Franse schrijver Alphonse Daudet.

3. De Franse componist Georges Bizet herdacht door middel van een postzegel van de Franse Posterijen, vermoedelijk ter gelegenheid van het honderdste sterfjaar (1975).

Ein Heldenleben in KRO-Middagconcert op Radio 4

In het Middagconcert van de KRO op Radio 4 zal op dinsdag 15 december in het eerste gedeelte — tussen 13:03 uur en 14:30 uur — als derde en laatste onderdeel van het symfonische concert een uitvoering klinken van het symfonisch gedicht Ein Heldenleben, opus 40, gecomponeerd in de jaren 1897-1898 door Richard Strauss (1864-1949) worden uitgevoerd. Het Residentie Orkest staat onder leiding van Edo de Waart (*1941). Het betreft de opname van een concert van 28 november, gegeven in de Haagse Dr. Anton Philipszaal.

__________

Afbeelding: Dirigent Edo de Waart.

NDR Sinfonieorchester maandag op NDR Kultur

Vlag en lading

Op maandag 14 december speelt het NDR Sinfonieorchester in de aflevering Sinfonische Dichtungen op de regionale radiozender NDR Kultur tussen 20:00 uur en 22:00 uur — het symfonisch gedicht En saga opus 9, uit 1892 (gereviseerd in 1902) van de Finse componist Jean Sibelius (1865-1957), gevolgd door het Concert voor viool en strijkorkest 'Fernes Licht' van de Letse componist Pēteris Vasks (*1946). Het werk stamt uit 1998 en werd met de Letse Muziekprijs onderscheiden.

Dat laatste werk, hoe interessant ook, is geen symfonisch gedicht, en dat geldt al evenzeer voor de Symfonie nr. 4 in f, opus 36 van Pjotr Iljitsj Tsjajkovski.
Dirigent is Alan Gilbert; Roland Greuttler vertolkt de vioolpartij in het Concert van Vasks.

De titel van de aflevering is een vlag, die de lading slechts ten dele dekt, aangezien slechts één van de drie composities een symfonisch gedicht is.
Over Tsjajkovski's symfonie kunt u een uitgebreide toelichting lezen in een artikel dat op donderdag 28 augustus 2008 op deze site is gepubliceerd.
__________

Afbeelding: De Letse componist Pēteris Vasks.

Jubileumconcert NNO met Brahms en Tsjajkovski

Twintigjarig bestaan als Noord Nederlands Orkest
Deze maand viert het Noord Nederlands Orkest zijn twintigjarig bestaan van het ensemble in deze vorm: als voortzetting van het Noordelijk Filharmonisch Orkest, waarvan sedert 1961 de naam als toen laatste, behorende bij het oudste symfonieorkest van ons land, tot 1989 bleef voortbestaan. Op 14 november jongstleden is het 148ste jaar ingegaan in het bestaan van het fenomeen symfonieorkest dat sedert de kinderschoenen is gevestigd in Groningen, en als ensemble ook al voordien, maar toen mocht het zich — op basis van de bezetting — niet als symfonieorkest presenteren.
Het jubileumconcert zal worden gegeven op donderdag 10 december in De Lawei te Drachten, op vrijdag 11 december in het cultuurcentrum De Oosterpoort in de stad Groningen, en op zondag 13 december, als matinee, in De Tamboer te Hoogeveen.
Onder leiding van hun chef-dirigent Michel Tabachnik zullen de musici van het ensemble twee stukken uit het ijzeren repertoire presenteren: het Concert voor piano en orkest nr. 1, opus 15, uit 1859, gecomponeerd door Johannes Brahms (1833-1897), en de balletmuziek van De Notenkraker van Pjotr Iljitsj Tsjajkovski.

Brahms Eerste Pianoconcert
De eerste keer dat ik met een uitvoering tijdens een symfonisch concert werd geconfronteerd met Brahms Eerste Pianoconcert, is inmiddels 45 jaar geleden: Gary Graffman (* 1928) uit New York speelde dat opus met het Noordelijk Filharmonisch Orkest onder leiding van Roelof Krol, in een goedgevulde Harmoniezaal. Hoewel ik vanaf mijn kinderjaren geen andere concertzaal in Groningen 'kende' — al moest het orkest wel eens uitwijken naar de Martinikerk als aan het einde van het schooljaar de grote concertzaal in het Harmonie-gebouw als examenruimte werd gebruikt —, was het elke keer weer een beleving dat je — eerst als scholier, later als 'jongere' — voor de somma van één gulden live concerten mocht meemaken in één van 's werelds akoestisch beste ruimtes. Dat overdonderende concert van Brahms was zo anders als het Tweede — in Bes, opus 83, uit 1881, dat Hans Richter-Haaser (1912-1980) [1] in dezelfde zaal ooit drie avonden achtereen heeft gespeeld — beide virtuoos, maar zo verschillend en toch vol met de zinderende hartstocht waarvan ook zoveel kamermuziek van diezelfde componist getuigt.

Het concert is onstaan in de tijd dat Brahms al wel eens over een symfonie nadenkt, maar zich daar (nog) niet aan wil wagen, aangezien hij emotioneel daartoe nog niet over de drempel durft te stappen omdat hij een "reus achter zich hoort marcheren": de heer Ludwig van Beethoven.

Dat Eerste Pianoconcert is dikwijls gekwalificeerd als eine Symphonie mit obligatem Klavier, zoals eveneens met Mozarts pianoconcerten is gebeurd. In 1858 krijgt hij de gelegenheid het in Hannover bij zijn vriend, de violist en dirigent Joseph Joachim (1831-1907) te repeteren. Bij die gelegenheid heeft Clara Schumann (1819-1896) de solopartij voor haar rekening genomen, maar tijdens de première — eveneens in Hannover en onder leiding van Joachim — speelt de componist zelf de pianopartij. Helaas wordt de tweede uitvoering, in Leipzig en derhalve van grotere importantie, werd echter een sof. Toch heeft Brahms zich daardoor niet al te erg uit het veld laten slaan. De ontnuchtering en slechte stemming verdwenen nadat hij Haydns Symfonie in C en Die Ruinen von Athen van Beethoven had beluisterd.
De componist is ervan overtuigd dat het concert toch nog in de smaak zal vallen ". . .wenn ich seinen Körperbau gebessert habe, und ein zweites soll schon anders lauten." In Drachten, Groningen en Hoogeveen zal de Oostenrijkse pianist Anton Kuerti de pianopartij voor zijn rekening nemen.

Tsjajkovski's balletmuziek voor De NotenkrakerDrie scènes in twee bedrijven vormen het ballet De Notenkraker, op muziek van Pjotr Iljitsj Tsjajkovaki, op een libretto van Marius Petipa (1818-1910); decors en kostuums doen, in een concertuitvoering van alleen de muziek, niet ter zake. De eerste opvoering werd gerealiseerd in het Petersburgse Maria-Theater op 6 — naar onze tijdrekening 18 — december 1892.
Aan het libretto ligt de vertelling Nußknacker und Mäusekönig uit 1816, die is opgenomen in de bundel novellen Die Serapionsbrüder (1819-1821) van Ernst Theodor Amadeus Hoffmann (1776-1822) ten grodslag, echter in de versie van Alexandre Dumas, die in Rusland grote populariteit genoot.
Tsjajkovski's broer Modest (1850-1916) heeft het gegeven tot een huiskamerspel voor kinderen bewerkt. De componist heeft die opvoering meebeleefd en daarover heeft hij Petipa — die reeds in 1890 voor de Oostenrijkse balletcomponist, vioolvirtuoos en leraar Ludwig Minkus (1826-1917), het ballet Die Bajadère als choreograaf had gerealiseerd — verzocht een ballet te maken.
Zo ontstond het plan voor een ballet met daarin onder anderen 59 kinderen op de buhne in de rol van sneeuwvlokken.

__________

[1] Hans Richter-Haaser, die veelvuldig bij het NFO te gast was, zou in 1980 in de Stadthalle van Braunschweig datzelfde, Tweede Brahms-concert spelen. Tijdens de generale repetitie zakte hij in het tweede deel van dit Brahms-concert ineen en stierf snel daarna in een ziekenhuis als gevolg van longembolie — 13 december 1980.
____________

Afbeeldingen
1. Michel Tabachnik, chef-dirgent — in ieder geval tot in het jubileumjaar 2012 — van het Noord-Nederlands Orkest.
2. Johannes Brahms. Tekening van Jarko Aikens, Groningen, 1984. (Archief Heinz Wallisch, tevens ©.)
3. De Oostenrijkse pianist Anton Kuerti.
4. Pjotr Iljitsj Tsjajkovski. Tekening van Jarko Aikens, Groningen, 1985. (Archief Heinz Wallisch, tevens ©.)

Driemaal Mahler binnen vijf dagen via ethergolven

Tussen zondag 6 december, 's middags vanaf 14:02 uur en donderdag 10 december, 's avonds om ongeveer half zeven, kunt u tweemaal luisteren naar de Tweede Symfonie van Gustav Mahler (1860-1911), waarvan de laatste met beelden, want uitgezonden door de Europese muziekzender Mezzo-televisie. De versie op zondagmiddag komt bij u binnen — vooropgesteld dat u dat zou willen — via Radio 4.
Later op de avond kunt u via de Noordduitse radiozender NDR Kultur nog luisteren naar de Eerste Symfonie, Der Titan.
Nadere gegevens zijn te vinden in een artikel dat ik heden heb gepubliceerd op de website All art is quite useless van Rond1900.nl over de cultuur van het fin de siècle.

Ein deutsches Requiem van Brahms op WDR3

Op vrijdag 3 december zal de Duitse regionale radiozender WDR3 in de programmareeks Konzert live een uitvoering in de ether sturen van Ein deutsches Requiem van Johannes Brahms (1833-1897). Het WDR Sinfonieorchester Köln zal worden geleid door Semyon Bychkov, medewerking zal worden verleend door het Koor van de Norddeutsche Rundfunk, alsmede door vocale solisten.

Een uitgebreid artikel met achtergronden, alsmede een toelichting op deze compositie is op deze site te vinden op 6 januari 2008.

Papa Bachs Weihnachtsoratorium via radio en cd

Bach met Big Band

In het muziekprogramma Konzert live dat met enige regelmaat door de regionale Duitse radiozender WDR3 de ether in wordt gestuurd, zal op zaterdag 28 november — tussen 20:00 uur en 22:30 uur — het Weihnachtsoratorium van Johann Sebastian Bach (1685-1750) worden uitgevoerd door de King's Singers en de WDR Big Band onder leiding van Bill Dobbins.

Tegenover die 'alternatieve versie' is sedert een jaar een traditionele editie beschikbaar van het Combattimento Consort onder leiding van Jan Willem de Vriend.

Bach traditioneel

Op zondag 29 november krijgt deze dirigent in de nieuwste aflevering van VPRO's muziekprogramma Vrije Geluiden — die tussen 10:30 uur en 11:30 uur via Nederland 1 zal worden uitgezonden — een Gouden Plaat aangeboden, vanwege het bereiken van de bijzondere status — althans voor een Nederlandse geluidsdrager met klassieke muziek — van meer dan tienduizend verkochte exemplaren.
Aangezien de uit te zenden aflevering van Vrije Geluiden reeds eerder werd opgenomen, is het voor de geïnteresseerden mogelijk om de reactie van Jan Willem de Vriend op deze onderscheiding te bekijken op YouTube.

Een uitgebreide toelichting op Papa Bachs Weihnachtsoratorium is te vinden in een artikel op deze site, op maandag 26 november 2007.

__________

Johann Sebastian Bach: Weihnachtsoratorium. Combattimento Consort Amsterdam, Capella Amsterdam; dirigent Jan Willem de Vriend.
Vocale solisten: Malin Hartelius, sopraan; Kristina Hammarström, alt; Jörg Dürmüller, tenor; Detlef Roth, bas-bariton.
Boek uit 2006 van Frits de Haan en Robin A. Leaver, met foto's van Eddy Posthuma de Boer; met 2 cd's. ISBN 90-8749-005-4.

Alle strijkkwartetten van Haydn op Radio WDR 3

Nog voordat het Haydn-Jaar ten einde loopt — 2009 heet onder meer zo, omdat de grootmeester in 1809 is overleden en heel veel mensen nu eenmaal graag iets 'doet aan ronde getallen' —, komt de Duitse regionale radiozender WDR 3 in de reeks Konzert — waarvan de afleveringen worden uitgezonden tussen 20:05 uur en 22:00 uur — met een programmareeks waarin alle Strijkkwartetten van deze componist (geboren in 1732), en dat zijn er in totaal vijfenzeventig. Daarbij inbegrepen zijn stukken die eerst voor een andere bezetting — orkest bijvoorbeeld — waren geschreven.

Tijdens de eerste avond, dinsdag 24 november, zullen de Strijkkwartetten nr. 1 tot en met 4 worden voorgesteld door het Auryn Kwartet. Voor informatie over de verdere concerten met die Haydn-kwartetten kunt u de website van WDR 3 raadplegen.
De samenstelling van het kwartet in kwestie is Matthias Lingenfelder, viool; jens Oppermann, tweede viool; Stewart Eaton, altviool; Andreas Arndt, violoncello.

__________

Afbeelding: Auryn Quartet. Foto overgenomen van de website van het gezelschap.

Composer of the week: Moritz Moszkowski

Eén Duitser en één Rus deze week centraal
Twee totaal verschillende componisten staan deze week centraal op de voor het programma Composer of the week, respectievelijk Componist van de week centraal: via BBC Radio 3 kunt u gedurende de werkdagen van deze week, van maandag 23 tot en met vrijdag 27 november, op de gebruikelijke tijden — 's middags tussen 13:00 uur — en 14:00 uur onze tijd, en in de herhaling, als laatste programma-onderdeel van de dag, tussen 23:00 uur en middernacht, alweer onze tijd — kennisnemen van een deel van het oeuvre van de Duitse componist Moritz Moszkowski (1854-1925).
In eigen land presenteert de Vara op Radio 4, tijdens deze zelfde dagen, steeds tussen 19:30 uur en 20:00 uur gedeelten uit de muzikale productie van de enerzijds veelzijdige, vooral in sommige geledingen der kritiek nog steeds omstreden Russische musicus. Dat is begrijpelijk als je luistert naar de symfonieën en de werken voor piano en orkest: banale rimram. Daartegenover staat echter onomstotelijk vast dat deze Rus over een enorme dosis meesterschap beschikte: daartoe luistere men naar diens Vespers, alsmede zijn solostukken voor piano en de meeste van zijn liederen betreft.