In 1900, op deze dag, werd Aaron Copland geboren

Op de foto hierboven zit de componist Aaron Copland thuis aan een tamelijk kleine vleugel; dat spelen heeft hij tot op hoge leeftijd volgehouden. Hij werd negentig jaar en een paar weken.
Aaron Copland werd op 14 november 1900, vandaag dus exact 111 jaar geleden, in Brooklyn, New York, geboren. Hij was een zeer vruchtbare componist, al was de kritiek, begrijpelijkerwijs, niet altijd even gelukkig met zijn werken voor orkest. Kamermuziek uit zijn pen daarentegen werd doorgaans wel ervaren als van hoge kwaliteit. Hij was daarnaast een gewaardeerde muziekpedagoog, dirigent en pianist.
Hij studeerde onder meer bij de vermaarde Franse meesteres Nadia Boulanger (1887-1979), aan wie Copland de bewerking, zonder orgel (1928), van zijn Eerste Symfonie (1924) heeft opgedragen.
Van zijn internationaal bekende werken noemen we hier nog even de afgrijselijke Fanfare for the common man, ook te vinden in het laatste deel van zijn Derde Symfonie (1944-1946). Dirigent Leonard Bernstein dweepte nogal met die symfonische muziek, die hier en daar zo door en door Amerikaans is, dat velen in Europa deze als Yanken-klanken ondergingen.
In 1945 werd Copland onderscheiden met de Pulitzer-Prijs voor Muziek, toegekend voor zijn compositie Appalachian Spring. Deze muziekmeester zou meer, en zelfs felbegeerde, prijzen in ontvangst mogen nemen, onder meer voor een zogenoemde filmscore.
Aaron Copland leefde samen met een jongere collega, Samuel Barber (1910-1981).

KamerFilharmonie der Aa exploreert met twee concerten de recentere Nieuwe Wereld

Motto: Uit de Nieuwe Wereld
Geconditioneerd als wij mensen in de muziek allen zijn, denken wij bij de uitdrukking Uit de nieuwe wereld als eerste aan de Tsjechische meester Antonín Dvořák (1841-1904) die niet alleen zijn Negende Symfonie (ook wel voorzien van het nummer Zeven) die uitdrukking als ondertitel heeft meegegeven, maar tevens een van zijn strijkkwartetten en een strijkkwintet.
De Kamerfilharmonie Der Aa heeft deze uitdrukking gekozen als motto voor de beide herfstconcerten in de laatste oktoberdagen van dit jaar, in Groningen, jongstleden vrijdag (28 oktober) en in Assen, op zondag 30 oktober.

Leonard Bernstein.

Leonard Bernstein
Van de drie componistennamen die aan deze twee concerten zijn verbonden, is die van Leonard Bernstein (1918-1990) zonder meer de bekendste, Stephen Melillo (geboren 1957), ondanks een oeuvre van 1030 composities, de minst bekende; daartussenin bevindt zich Samuel Barber (1910-1981), die zijn leven deelde met een andere befaamde Amerikaan uit de wereld der muziek: Aaron Copland (1900-1990).
Het concert van de KamerFilharmonie Der Aa onder leiding van Joost Smeets werd geopend met Three dance episodes uit On the town uit 1944 van Leonard Bernstein, met daarin een sfeer die tevens in andere stukken van (Uncle) Lenny te vinden is, en waarin één van de grondvesten van diens scheppend werk is verankerd: het oeuvre van de door hem zo bewonderde (en veelvuldig uitgevoerde) George Gershwin (1898-1937). Voor wie zich dat nog niet zo bewust was, heeft de voortreffelijke saxofoniste van het ensemble de toehoorders dat wel duidelijk gemaakt.

West Side Story
Met de Symfonische dansen uit West Side Story (zonder lidwoord) werd de avond besloten.
Dit werk is een musical die Bernstein in de jaren vijftig heeft gecomponeerd voor Braodway. De later verfilmde versie begin jaren zestig vormt jeugdsentiment voor velen uit mijn generatie, al kan die film bij een groot deel van die mensen van anno toen niet meer op hetzelfde enthousiasme rekenen als zo'n halve eeuw geleden. In die tijd werd er ook wel eens over getwist over de vraag of West Side Story niet toch een opera was. Zonder die discussie hier opnieuw te willen oprakelen, houd ik het bij een musical ─ een fenomeen dat ik intens verafschuw ─, al heeft de componist zich in een terugblik ongeveer een decennium na het ontstaan, geuit toen de film eenmaal zulke hoge ogen gooide. Zijn eigen opus heeft hij bij die gelegenheid bedacht met de woorden "Too much Puccini." Diens meer dan abjecte muziekdrama's vormen niets anders dan clichématige gruwelkitsch, die kan blijven voortbestaan bij de gratie van voortreffelijke zangers, waardoor het geheel nog net aan te horen valt.
In dat opzicht heeft Leonard Bernstein heel wat meer gepresteerd, aangezien die Symfonische dansen ─ zonder aria's of duetten, ensembles en al wat dies meer zij ─ het tot op de huidige dag op concertpodia hebben volgehouden. Terecht, mede doordat dit gedeelte het enige uit dat opus is met beklijvende kwaliteit. Voor de uitvoering daarvan is niet alleen een goed ingespeeld ensemble benodigd, maar tevens groot enthousiasme waarbij men de nek durft uit te steken. Een swingende dirigent op de bok vormt daarbij zeker een pre. Een altijd stralende Joost Smeets voldeed samen met zijn, nog steeds groeiende, ensemble vol souplesse aan die vereisten.

Samuel Barber, in
1944 gefotografeerd
door Carl Van Vechten.

Samuel Barber en Stephen Melillo
Van Samuel Barber (1910-1981) kennen de meeste doorsnee-muziekliefhebbers alleen diens Adagio for strings, dat net als diens First essay for orchestra op 5 november 1938 in première is gegaan onder leiding van Arturo Toscanini, die het eerder dat jaar aan de toen nog jonge componist in opdracht had gegeven. Ook dat stuk kreeg een prima vertolking. Over het pièce de résistance van de avond, het Vioolconcert van Stephen Melillo ─ waarmee violiste Carla Leurs en de KamerFilharmonie der Aa een mijlpaal hebben gezet in het eigen bestaan en tegelijkertijd in dat van de componist, die het werk nu in zijn oorspronkelijke versie uitgevoerd heeft gekregen ─ hebben we, eveneens heden, een separaat artikel opgenomen op onze zustersite Cultuur in Groningen en omgeving.

Gian Carlo Menotti als Composer of the week

Amerikaans componist
Ooit vond ik ─ het zal inmiddels bijna een halve eeuw geleden zijn ─ het boekje Amahl en de drie koningen, een Zwarte Beer-pocket (nr. 553), uitgegeven door A.W. Bruna te Utrecht, 'over' de opera Amahl and the night visitors uit 1951 van de inmiddels tot Amerikaans componist verheven Gian Carlo Menotti. Anderhalf decennium daarna heb ik de première, door Opera Forum, bijgewoond van Maria Golovin uit 1958, een ondraaglijk stuk, zoals dat met wel meer werken van dezelfde componist in die discipline het geval is. Renske Koning sprak toen in het Nieuwsblad van het Noorden van "een draak met zeven koppen".

Italiaanse oorsprong
Het is deze week, op donderdag 7 juli, exact een eeuw geleden dat Menotti in Cadegliano (in het Italiaanse Lombardije) werd geboren. Van zijn twaalfde tot zijn zestiende jaar studeerde hij aan het Giuseppe Verdi Conservatorium te Milaan, waarna hij naar de VS vertrok om daar nog vijf jaar verder te studeren aan het het toen net nieuwe Curtis Institute of Music in Philadelphia. In 1933 wijzigde hij aldaar zijn positie van student in die van docent Compositie, en dat zou hij tot 1955 blijven. 
Relatief snel leerde hij een andere componist kennen, Samuel Barber (1910-1981), met wie hij een relatie begon. Menotti ging andere terreinen dan doceren en componeren verkennen en daardoor kwam hij in de positie van regisseur onder meer in het Italiaanse Spoleto waar hij in 1958 het Festival van Twee Werelden (dei Due Mondi) had gesticht. Niet alleen eigen stukken, maar ook muziekdrama's van anderen, regisseerde hij aldaar.

Gian Carlo Menotti in 1944;
foto van Carl van Vechten

Nieuwe wegen
Toen de relatie met Barber was geëindigd, vertrok Menotti naar Schotland, waar hij een zo kapitaal pand betrok dat alleen al daaruit duidelijk werd dat de man goed had 'geboerd'. Menotti wordt onder meer omschreven als een duizendpoot, aangezien hij niet alleen de drie hierboven omschreven functies uitoefende, maar tevens libretti schreef en directeur van operahuizen is geweest. Vijfennegentig jaar oud is Gian Carlo Menotti op 1 februari 2007 in Monte Carlo overleden.
Zoals gebruikelijk wordt het programma Composer of the week twee keer per dag, gedurende alle vijf werkdagen van de week, uitgezonden: eerst tussen 13:00 uur en 14:00 uur onze tijd, en dan, in de herhaling, tussen 19:30 uur en 20:30 uur.