Johanette Zomer en Paul Komen: O tuneful Voice

Johanette Zomer.

Meester, leerling, meester

Musica Antiqua Nova, het eigentijdse instituut voor oude muziek in Groningen, begint het jaar 2011 met een middagconcert in de Lutherse kerk, in de Haddingestraat van die stad, op zondag 2 januari 2011, vanaf 16:00 uur.
Het dan uit te voeren programma heeft het predikaat O tuneful Voice meegekregen, en dat impliceert al direct een vocale inbreng. Dat zang-element komt van de sopraan Johanette Zomer; zij wordt ondersteund door Paul Komen, pianoforte.

Als rode draad fungeert het fenomeen meester en leerling die ook meester werd, en dat is niet alleen een automatisme, want niet elke leerling van welke grootmeester dan ook, wordt zelf een maestro in enigerlei vorm. Daardoor worden we tegelijkertijd iets meer aan het denken gezet dan door de namen van de componisten die aan bod komen tijdens dit optreden, aangezien die allen zonder uitzondering meesters van de eerste garnituur zijn gebleken en tot op de huidige dag zijn gebleven: Joseph Haydn (1732-1809), Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791), Ludwig van Beethoven (1770-1827) en Gioacchino Rossini (1792-1868).

Concerten op oudejaarsdag via radio en televisie

Uit de Dresdener Semper-Oper
Op oudejaarsdag wordt door het tweede publieke Duitse televisienet (ZDF) een ander Silvesterkonzert gepresenteerd: Aus der Semper-Oper. De Sächsische Staatskapelle Dresden en het Sächsische Staatsopernchor staan onder leiding van Christian Thielemann. Vocale solisten zijn onder anderen Renée Fleming, Christopher Maltman. Zij presenteren tezamen de operette Die lustige Witwe uit 1905 van Franz Lehar (1870-1948).

Sächsische Staatskapelle Dresden; leiding van Christian Thielemann. Foto: ZDF.

In de ronde foyer van dit unieke gebouw wordt ook nog een ballet gedanst op de wals Gold und Silber van dezelfde componist.

Wiener Philharmoniker
Simon Rattle dirigeert de Wiener Philharmoniker in een uitvoering van de Negende Symfonie van Beethoven uit 1825. Deze is te beluisteren via de Duitse regionale radiozender NDR Kultur, in het kader van de programmaserie Das Konzert, uit te zenden tussen 19:00 uur en 21:00 uur. Dat betekent dat er enige tijd over is, tenzij er drie kwartier wordt verknapbust aan toelichtende teksten en inleidende woorden, die veelal niet boven het niveau van belegen stoplappen uitkomen. Hopelijk heeft men, vanwege de 'feestelijkheid van de dag' gekozen voor een passende muzikale aanvulling.

Dirigent Simon Rattle.

In het laatste deel worden gedeelten gezongen uit de ode An die Freude van Friedrich Schiller (1759-1805). Daarvoor doen vier vocale solisten mee: sopraan, alt, tenor en bas, alsmede het City of Birmingham Symphony Chorus, een instituut dat dirigent Simon Rattle veelvuldig ter beschikking heeft gestaan in de relatief lange tijd dat hij de leiding over het orkest aldaar had (1980-1998.
__________ 
Zie tevens onze bijdrage over meer oudejaars-concerten op de zustersite van deze: Muziek en mensen.

TV5: Martha Argerich speelt Ravels Concert in G

De Argentijnse pianiste Martha Argerich.

Donderdag 30 september, enkele minuten voor middernacht, begint op de Franstalige televisiezender TV5 Monde een (gedeelte van een) concert door het Orchestre de Chambre de Lausanne onder leiding van Charles Dutoit, met solistische medewerking van Martha Argerich. Samen spelen zij het Concert voor piano en orkest in G-groot van Maurice Ravel (1875-1937), gecomponeerd in de jaren 1929-1931.
Reeds de titel van dit programma probeert iets van het vuur uit de te spelen muziek over te brengen: Martha Argerich et Charles Dutoit, 50 bougies en sol majeur. Om ongeveer 00:40 uur is het sprankelende klankenfeest alweer voorbij. 

Drie grote rollen van Eva-Maria Westbroek

Tijdens één weekeinde
Voorzover het thema opera gedurende de kerstdagen van 2010 een rol speelt voor eventueel geïnteresseerden, komt de zangeres Eva-Maria Westbroek prominent naar voren. Op deavond van zaterdag 25 december valt ze te beluisteren in de Tannhäuser-productie van Richard Wagner (1813-1883) door The Royal Opera Covent Garden via BBC Radio 3.

Eva-Maria Westbroek als Elisabeth in Wagners Tannhäuser und der Sängerkrieg auf der Wartburg, door The Royal Opera Covent Garden. Op zaterdag 25 december via BBC Radio 3. © The Royal Opera/Clive Barda 2010

Op zondag 26 december is Eva-Maria Westbroek opnieuw te horen, in de vroege middaguren — tussen 13:00 uur en 14:55 uur — als de tv-zender Nederland 2 het eerste deel van de opera les Troyens van Hector Berlioz (1803-1869) de ether in sturen in het programma NTR Podium. Dat is een versie, gerealiseerd door De Nederlandse Opera.
Diezelfde dag, maar dan 's avonds vanaf 21:00 uur doet ze tevens mee in een andere productie van De Nederlandse Opera,  La Fanciulla del West uit 1910 van Giacomo Puccini (1858-1924).

Claudo Monteverdi: Vespers op BBC Radio 3

Claudio Monteverdi (1567-1643).
Portret uit 1640, geschilderd door
Bernard Strozzi (1581-1644).

In het klassieke muziekprogramma Performance on 3 van de Britse radiozender BBC Radio 3 zal op woensdag 22 december, tussen 20:30 en 22:15 uur, een herhaling worden uitgezonden van een van de concerten die de afgelopen zomer zijn gegeven in het kader van de reeks BBC Proms 2010 in de Royal Albert Hall te Londen.
U kunt luisteren naar de Vespers van Claudio Monteverdi (1567-1643). Deze kunst-uitingen vallen onder het opschrift kerkelijke muziek, en daarbij zal het gaan om de Vespro della beata Vergine, oftewel de Mariavespers, welke zijn gecomponeerd in de jaren 1607-1610 en in laatstgenoemd jaar gepubliceerd.
De uitvoerenden zijn de English Baroque Soloists onder leiding van John Eliot Gardiner, met medewerking van het Monteverdi Choir.

Weemoed en verlangen: Jonas Kaufmann zingt

Duitse liederen
De uiterlijk knappe, in meer dan één opzicht uitermate aantrekkelijke, Duitse zanger Jonas Kaufmann — u weet we, zo'n type dat een zodanige erotisch charisma heeft dat hij aantrekkelijk is voor grote groepen vertegenwoordigers tussen de acht en tachtig jaar, van beide seksen en die daar tussenin — heeft bij tal van gelegenheden laten horen en zien dat hij zich uitstekend kan inleven in de figuren die hij — bij voorbeeld in muziekdrama's — moet uitbeelden.
Een Don José in Bizets Carmen — die ik een halve eeuw geleden voor het eerst op de planken heb gezien — heb ik nooit eerder zo nadrukkelijk erotisch uitgebeeld gezien als in de Covent Garden-versie van enige jaren geleden, met deze zanger.

Via Arte-tv
Deze, thans als bijna geen andere tenor van zijn generatie omjubelde, zanger is vroeg in de avond van zondag 19 december te zien in een door Thorben Schmidt gefilmd optreden met het Münchner Rundfunkorchester onder leiding van Michael Güttler dat Arte-televisie vroeg in de avond, tussen 19:15 uur en 20:00 uur, het gebruikelijke tijdstip voor deze soort muziekprogramma's, zal uitzenden onder de titel Sehnsucht — Jonas Kaufmann singt deutsche Arien, een soort Herenleed van de klassieke muziek.
Deze film zalde komende weken tweemaal worden herhaald: eerst op vrijdag 24 december, 's ochtends vanaf 06:00 uur en dan een goede week later, op dinsdag 4 januari 2011, eveneens 's ochtends vanaf 06:00 uur.

Een orgel in het ouderlijk huis van Alban Berg

Het hierboven afgebeelde instrument bevond zich tijdens de laatste decennia van de negentiende eeuw in de muziek- en biljartkamer van de woning van de familie Berg in Schönbrunn. De vader van Alban Berg was erin geslaagd dit stuk te verwerven van het oude Hofburgtheater. De Devotionalienhandlung van Alban Bergs vader Conrad (1846-1900), die zich aan de achterzijde van Huize Berg bevond, werd onder meer bezocht door de vrome componist Anton Bruckner, die bij dergelijke gelegenheden in staat werd gesteld op het instrument te spelen.
__________
Zie ook onze bijdrage over Alban Berg op de fin de siècle website All art is quite useless van Rond 1900.nl.
Op onze zustersite Muziek en mensen kunt u kennisnemen van een foto waarop Alban Berg, samen musicerend met zijn zuster Smaragda te zien is.
Een andere zustersite, Tempel der Letteren toont een voorbeeld van Alban Bergs tekenkunst.
Op de moedersite, Cultuurtempel vindt u een getekend jeugdportret van deze componist, alsmede een foto die kort voor zijn overlijden in 1935 is genomen.
Een schitterende karikatuur van Alban Berg als pianist is te vinden op de site Tempel der Beeldende Kunsten. 

Nederlandse Muziekprijs voor fluitist Erik Bosgraaf

Op 21 februari 2011 zal, tijdens een concert in het Amsterdamse Muziekgebouw aan het IJ, de Nederlandse Muziekprijs worden uitgereikt aan blokfluitist Erik Bosgraaf. De jury is van oordeel dat deze kunstenaar die prijs verdient omdat hij heeft aangetoond de muziek van de zestiende tot en met de twintigste eeuw te beheersen.

De Nederlandse Muziekprijs is de hoogste Nederlandse onderscheiding voor jonge, getalenteerde musici. Persoonlijk heb ik, in deze context, enige moeite met het adjectief getalenteerd. Dat doet hier zo pleonastisch enerzijds, en aan de andere kant toch ook ietwat denigrerend aan. Als alle musici die deze prijs eerder toegekend hebben gekregen — met het begrip gewonnen heb ik ook al enige moeite, aangezien het hier niet om een kansspel gaat, dan wel mag gaan —, niet getalenteerd waren, waren ze immers niet eens in aanmerking gekomen, maar dat is niet het meest onbevredigende: getalenteerd is eerder een beginstadium; eenmaal gearriveerd, is het talent gereduceerd tot de basis, en spelen kennis, kunde en, niet als laatste, kunstzinnigheid de boventoon.Erik Bosgraaf werd in deze specifieke positie voorafgegaan door pianist Ronald Brautigam, cellist Pieter Wispelwey en violiste Janine Jansen. De kunstenaar is sedert de zomer van dit jaar docent aan het Amsterdams Conservatorium.

Nederlandse première Beethoven-Pianoconcert

Jeugdwerken
Naast de ons bekende vijf concerten voor piano en orkest van Ludwig van Beethoven (1770-1827) bestaat er nog een zesde concert dat de code WoO 4 (Werk ohne Opuszahl) heeft gekregen. Dat concert beleeft donderdag 9 december in het Cultuurcentrum De Oosterpoort in Groningen zijn première middels de handen van pianist Ronald Brautigam, ondersteund door het Noord Nederlands Orkest dat speelt naar de bewegingen der handen van Johannes Leertouwer.

Johannes Leertouwer, violist
en, dezer dagen bij het
NNO, dirigent.

Daaraan voorafgaand zal er een niet zo dikwijls gespeeld jeugdwerk van Felix Mendelssohn Bartholdy (1809-1847) worden uitgevoerd: de Ouverture voor blaasinstrumenten, opus 24 uit 1824. Met de Italiaanse symfonie van diezelfde componist — bijna een decennium later afgerond — wordt het concert besloten. Een toelichting daarop kunt u vinden in een artikel op onze zustersite Muziek en mensen.
Die avond zal er echter, in aansluiting op dat pianoconcert, doch eerst onderbroken door een pauze, nog een tweede compositie van Beethoven — lange tijd één van de kortere, edoch veelvuldig geprogrammeerde stukken, want publiekslievelingen, uit de koker van die componist worden gespeeld:

Ouverture Coriolanus, in c kleine terts, opus 62 (1807)
Beethoven heeft de Coriolanus-ouverture gecomponeerd als inleiding tot het inmiddels vrijwel geheel in vergetelheid geraakte drama met dezelfde titel dat in 1802 door de Weense dichter Heinrich Joseph von Collin (1771-1811) werd gepubliceerd. Dikwijls wordt ten onrechte gewezen op een Shakespeare-navolging waaraan Collin zich schuldig gemaakt zou hebben. Weliswaar schreef ook de bard van Stratford-upon-Avon een tragedie over de Romeinse veldheer Marcius, die na de verovering van Coroli de eervolle bijnaam Coriolanus had gekregen, maar Collin heeft zich georénteerd op de Griekse geschiedschrijver Plutarchus, die leefde van circa 46 tot na 120.

Heinrich Joseph von Collin.

Weliswaar heeft ook William Shakespeare gebruik gemaakt van diens Βιοι παραληλλοι (Bioi paralèlloi) van die auteur, maar diens Engelse tragedie heeft Collin geenszins beïnvloed.
Over Gnaeus Marcius die in de vijfde eeuw vóór onze jaartelling leefde, wordt verhaald dat hijuit wrok jegens zijn volk, dat hem niet tot consul heeft gekozen, de naburige stam der Volkskers heeft aangezet tot een oorlog tegen Rome. Toen de vijand voor deze stad stond en plundering dreigde, zonden de Romeinen een afvaardiging naar Coriolanus om over vrede te onderhandelen, maar dat leverde niets op. Coriolanus' moederen zijn vrouw zijn er echter in geslaagd hem op andere gedachten te brengen.
In Beethovens ouverture wordt het contrast tussen de ruwe, verbitterde Coriolanus en de beide, hem vermurwende, vrouwen uitgebeeld in de beide hoofdthema's. Als de weerstand van de hoodpersoon uiteindelijk is gebroken, laat Beethoven het Coriolan-thema vertragen totdat het uiteindelijk geheel uiteenvalt.

Cantates van Bachs oudste zoon zondag via Arte-tv

In navolging van zijn vader Johann Sebastian Bach (1685-1750) heeft diens oudste zoon Wihelm Friedemann (1710-1784) eveneens cantates gecomponeerd. Op zondag 5 december kunt u daarvan een en ander beluisteren in een concertregistratie die zal worden uitgezonden door Arte-televisie, op het — voor klassieke muziek via die zender op de bewuste 'gewijde dag' van de week — gebruikelijke tijdstip: tussen 19:15 uur en 20:00 uur.

Detail van de voorzijde van de dvd-doos 
met de inhoud zoals tijdens het concert 
van 5 december op Arte-tv

De uitvoerenden van deze 'andere Bach-muziek' zijn het instrumentaal ensemble dat bekendheid geniet als het Münchner Barockorchester L'arpa festante en het Bachchor Mainz, onder leiding va Rolf Otto. Vier vocale solisten zorgen daarbij voor het benodigde ietwat meer solistisch geprononceerde stemmenmateriaal: Dorothee Mields, Gerhold Romberger, Georg Poplutz, en Klaus Mertens.
Een herhaling van het programma zal worden uitgezonden op vrijdag 10 december, 's ochtends vanaf 06:00 uur. Zes dagen later, op donderdag 16 december volgt een tweede herhaling, om dezelfde tijd, bij het krieken van een winterdag.
Zie tevens onze bijdrage van 22 november op onze zustersite Muziek en mensen.

Hemony Ensemble acht keer met Kerstmotetten

De Nederlandse grootmeester der Muziek:
Jan Pieterszn Sweelinck (1562-1621).

Vijf weken
Tijdens het weekeinde heeft het Hemony Ensemble onder leiding van Simon Groot, met medewerking van Max van Egmond, in Amsterdam en Voorburg de Kerstmotetten voor Ons' Lieve Heer op Solder uitgevoerd. Dat programma herdenkt de bijeenkomst van katholieke Amsterdammers rond kerstmis in het jaar 1620 in de schuilkerk met die bijzonder naam, aangezien die op een zolder was gevestigd.
Bij die gelegenheid, nu bijna vier eeuwen geleden, werden negen Motetten van een muzikale Grootheid van eigen bodem: Jan Pieterszoon Sweelinck (1562-1621).
Die twee optredens gedurende het afgelopen weekeinde, waren de eerste van een reeks van acht, die aanstaande vrijdag in de Lutherse Kerk van Groningen wordt voortgezet. 
Daarna volgen nog vijf concerten met dezelfde inhoud, van 8 december tot en met twee januari. Achtereenvolgens worden de volgende steden waar het Hemony Ensemble een concert zal verzorgen: in Deventer (8 december, Doopsgezinde Kerk); Utrecht (12 december, Pieterskerk); Egmond aan den Hoef (17 december, Slotkapel); Amersfoort (24 december, St. Aegtenkapel) en ten slotte op 2 januari 2011 in de St. Carolus Borromeuskerk te Antwerpen.

Het Hemony-Ensemble. Geheel rechts
oude muziek-kenner Max van Egmond

De Motetten
De muziek die het ensemble zal uitvoeren, bestaat, naast de bovenaan genoemde negen motetten van Sweelinck uit diens bundel Cantiones sacrae, met daarnaast drie zogeheten beeldmotetten, [1] van Cornelis Verdonck (1563-1625) en Andrea Pévernage (1543-1591).
De basis voor dit programma ligt in het kerstverhaal zoals dat is verwoord in het Evangelie van Lukas [2] uit de Boeken des Nieuwen Verbonds, maar dan in de vertaling van Jan Moerenhof. [3]
De schriftlezing zal worden gedaan door Max van Egmond, die weliswaar vooral bekendheid heeft verworven als zanger (bas), maar daarnaast als kenner van de oude muziek geldt. Die tekst wordt afgewisseld met de genoemde motetten.
__________
[1] Van Dale's Groot Woordenboek der Nederlandse Taal heeft dit woord niet opgenomen, en daarom is de link geplaatst, opdat u zich alsnog kunt laten informeren.
[2] Het nieuwe Testament is oorspronkelijk geschreven in het (toenmalige) Grieks. Die taal van toen kende geen letter C; daarom dient (deze) Lukas met een K te worden geschreven.
[3] Jan Moerenhof was ooit drukkersknecht (vanaf 1557) en legde zich vervolgens toe op andere aspecten van het uitgeversbedrijf. Zijn zestiende eeuwse vertaling van het Lukas-Evangelie is in te zien in het huidige museum Ons' Lieve Heer op Solder. 

Cora Burggraaf subliem in Berio's Folk Songs

Mezzosopraan Cora Burggraaf.
(Foto: Marco Borggreve.)

Bijna volle zaal

Donderdagavond werd het eerste van een reeks van drie concerten van het Noord Nederlands Orkest gegeven in een vrijwel volle grote zaal van het Cultuurcentrum De Oosterpoort in Groningen. Even gaat dan door je heen dat dit wellicht het gevolg is van een sfeer in de trant van "Nu het nog kan. . . ", gezien de plannen van cultuurbarbaren in onze Residentie. Immers, ook cultuurvernietiging is een manifeste vorm van fascistoïde, dan wel regelrecht fascistische, monsterlijkheid. Politici blijken, altijd opnieuw, de meest gepreoccupeerde, en dito hardleerse, wezens, overal op aarde.
Helaas bleken de vele toehoorders niet gegrepen door de wens en de wil zich te manifesteren in zo'n context, maar vernam ik van diverse kanten dat er wel heel kwistig was gestrooid met vrijkaarten in verband met het officiële afscheid van de algemeen directeur van het ensemble, Jan Geert Vierkant. Desniettemin: er werd — in tegenstelling tot andere jaren, als de herfst eenmaal goed doorzet — nauwelijks gerocheld, gekucht en/of gehoest.

Cora Burggraaf: met ingetogen hartstocht

Dat was, vanzelfsprekend, een extra dimensie in een zaal vol muziek: stilte waar deze (dringend) gewenst is. Cora Burggraaf kon daarvan meeprofiteren in haar ronduit sublieme vertolking van de elf Folk Songs van Luciano Berio (1925-2003), waarbij ze niet alleen haar zangcapaciteiten tot in de grondtonen heeft ingezet, maar waarbij ze in beweging en mimiek steeds opnieuw de sfeer wist over te brengen die bij elk nummer op zich paste. Met ingetogen hartstocht: uitstekend in balans.

Berio had deze Folk Songs oorspronkelijk (1964) gecomponeerd voor zangstem en zeven instrumentalisten, later (1973) omgewerkt voor dezelfde vocale inzet, ondersteund door een kamerorkest met onder meer 29 strijkers (8, 8, 6, 4, 3), koper- en houtblazers, sober bezet slagwerk en harp. 

In die tijd was het niet gemakkelijk voor een als avantgarde componist bekend staande musicus om zich binnen de traditie te positioneren, zelfs en vooral niet als hij zich eenmaal of vaker manifesteerde in het centrum van die, in principe veelzijdige, traditie. Toen waren er, en nu zijn er nog altijd, hele volksstammen die menen dat een ijsberg verandert in een brandstapel als zij deze slechts benaderen.

De Tsjechische dichter, bloemlezer

 en historicus Karl Jaromir Erben

(1811-1870). 

Tekening Jan Vīlimek (1860-1938).

Dvořák en Brahms
Niet zelden gebeurt het dat het programmeren van zo'n, vermeend doodenge, compositie nog steeds afschrikt, zelfs als onderdeel van een voor de rest klassiek programma met werken van zeer populaire componisten. In dit geval waren dat lievelingen van het concertpubliek: Antonín Dvořák (1841-1904) en Johannes Brahms (1833-1897).
De relatief weinig gehoorde Woudduif van eerstgenoemde kreeg de gelegenheid alle geluiden van zichzelf en het omringende bos terug te vinden in een orkestrale toonzetting die het dier en de Boheemse natuur kenmerken. De componist heeft gebruik gemaakt van een ballade van Karel Jaromír Erben (1811-1870) — een historicus die zich onder meer heeft gespecialiseerd in folkloristisch-Tsjechische dichtkunst. Hij wordt beschouwd als de meest vooraanstaande dichter van die streek in de negentiende eeuw.

De Derde Symfonie van Brahms, een van de weinige werken waarover de componist zich heeft uitgelaten — "In mijn tonen spreek ik" — kreeg onder leiding van chef-dirigent Michel Tabachnik een technisch voortreffelijke uitvoering, al waren sommige accenten hier en daar wat nadrukkelijk agressief aangezet.

Leeuwarden en Emden (D)

Het concert wordt op vrijdag 26 november herhaald in De Harmonie in Leeuwarden en op zaterdag 27 november in de Noord-Duitse stad Emden (Neues Theater).

NNO in Groningen, Leeuwarden en Emden (D)

Antonín Dvořák.
Standbeeld (Praag)

Dvořáks Woudduif

Het Noord Nederlands Orkest speelt gedurende de laatste drie dagen van deze week steeds hetzelfde concert, maar dan op drie verschillende locaties: twee in eigen speelgebied, het derde in de Noord-Duitse stad Emden (Neues Theater, zaterdag 20:00 uur). Vrijdagavond is De Harmonie in Leeuwarden aan de beurt, maar de reeks begint in, eigen huis',  het Cultuurcentrum De Oosterpoort in Groningen, op donderdag '25 november.

Het concert zal worden geopend met het symfonisch gedicht De Woudduif opus 110 uit 1896 van de Tsjechische componist Antonín Dvořák (1841-1904). Een uitgebreid artikel daarover is te vinden op de site van het culturele fin de siècle All art is quite useless, op genomen op 4 augustus 2009.

Brahms Derde Symfonie

Het concert zal worden besloten met de Derde Symfonie uit 1883 van Johannes Brahms (1833-1897). Voor wat meer, en gedetailleerde, informatie over die compositie wordt u hier eveneens  verwezen naar een ruimer artikel op dezelfde site als waar u een uitgebreidere bijdrage kunt vinden over De Woudduif van Dvořák. 

Berio's Folk Songs

Het tweede werk dat vóór de pauze zal worden gespeeld heet Folk Songs, en is van Luciano Berio (1925-2003). Zelf heeft deze componist zo'n drie decennia geleden op het podium in de grote zaal van het cultuurcentrum De Oosterpoort gestaan als dirigent van uitsluitend eigen werken, gespeeld door het Concertgebouworkest, met hoboïst Werner Herbers en de Swingle Singers.
De Folk Songs werden voor het eerst voltooid in 1964, voor mezzosopraan en zeven instrumentalisten; in 1973 heeft de componist het werk aangepast.
Cora Burggraaf zal daarin de partij voor mezzosopraan vertolken. 

Songlines met Britten en Vaughan Williams

Benjamin Britten, Engels
componist met groot oeuvre.

Op vrijdag 19 november presenteert de Britse zender BBC Radio 3, tussen 14:00 uur en 15:00 uur onze tijd, een aflevering van de muziekreeks Lunchtime concert; deze draagt de titel Songlines, evenals de drie voorafgaande, eerder uitgezonden, afleveringen van de vierdelige serie.
Twee werken staan op de speellijst, beide van Britse bodem en beide ontstaan in de loop van de twintigste eeuw. Van Benjamin Britten (1913-1976) stamt de compositie The holy sonnets of John Donne, gecreëerd in het jaar 1945. De dichter-dominee John Donne leefde van 1572-1631.

Tenor James Gilchrist.

Daarna volgt On Wenlock Edge voor tenor, piano en strijkwartet, gecomponeerd in de jaren 1906-1909 door Ralph Vaughan Williams (1872-1956), een cyclus van zes liederen uit de 63 gedichten tellende bundel A Shropshire Lad uit 1896 van Alfred Edward Houseman (1859-1936).
De beide werken worden uitgevoerd door James Gilchrist, tenor; Anna Tilbrook, piano; en het Elias Quartet.
__________
Meer Engelse muziek, van een geheel ander kaliber, zal door dezelfde zender, op dezelfde dag, maar dan 's avonds, worden gepresenteerd tussen 2o:00 uur en 22:15 uur in het programma Performance on 3.

Volwassen musiceren: KamerFilharmonie Der Aa

Dirigent Joost Smeets en zijn nieuwe, noordelijke symfonieorkest hebben elkaar duidelijk gevonden. Dat bleek tijdens de beide uitvoeringen, in Assen en Groningen, jongstleden zondag, respectievelijk donderdag tijdens de uitvoering van het eerste concert van het ensemble met twee werken uit het fin de siècle — beide van Gustav Mahler — en één uit het midden van de jaren dertig van de vorige eeuw: de symfonie Mathis der Maler van Paul Hindemith.

Voor een uitgebreid verslag van het concert in de Immanuëlkerk in Groningen kunt u terecht op onze zustersite Cultuur in Groningen en omgeving.

Nieuw symfonieorkest: Kamerfilharmonie Der Aa

In Noord-Nederland, meer specifiek in de provincies Groningen en Drenthe, is een nieuw symfonieorkest opgericht dat aanstaande zondag voor het eerst in het openbaar zal optreden. Dat zal op zondag 31 oktober gebeuren in het cultureel centrum De Schalm in Assen (aanvang 19:30 uur). 

Het ensemble bestaat uit gedreven amateurmusici die het spelen in uitsluitend jeugd- en/of studentenensembles zijn ontgroeid. Chefdirigent is Joost Smeets.
Het concert bestaat in drie programmaonderdelen: twee stukken van Gustav Mahler en de befaamde symfonie Mathis der Maler van Paul Hindemith. De alt Eline Harbers treedt solistisch op in Mahlers Rückert Lieder.

Hier ziet u zes strijkers van de nieuwe Kamerfilharmonie Der Aa.

Het concert zal worden herhaald op woensdag 3 november in de Immanuelkerk te Groningen (aanvang 20:15 uur).

Meer over deze musici kunt u lezen in een artikel dat we dezer dagen op onze zustersite Cultuur in Groningen en omgeving hebben geplaatst.

Twee Mahler-symfonieën via de buitenlandse radio

De Tragische
In het BBC Radio 3-programma Afternoon on 3 wordt op vrijdag 29 oktober — tussen 15:00 uur en 18:00 uur onze tijd — een concert gegeven met vier werken uit het Duitse cultuurgebied: twee daarvan stammen uit een verder achter ons liggende periode, de beide andere zijn ontstaan tijdens het fin de siècle.
Na de ouverture Die Fledermaus uit 1874 van Johann Strauß (1825-1899) volgt de Symfonie nr. 99 in E grote terts, uit 1793, van Joseph Haydn (1732-1809). Dan kan men luisteren naar de Passacaglia opus 1 van Anton von Webern (1883-1945), gecomponeerd in 1908.
Ten slotte zal de Symfonie nr. 6 in a-klein — de Tragische — van Gustav Mahler (1860-1911), gecomponeerd in de jaren 1903-1905, worden uitgevoerd.
Een uitgebreide toelichting op deze Mahler-symfonie is te vinden op deze muzieksite in een artikel dat werd geplaatst op 25 september 2008.

De Vijfde
Vanaf 20:00 uur concerteert de NDR Radiophilharmonie onder leiding van Eivind Gullberg Jensen. Twee nadrukkelijk tot de klassieke stukken van de twintigste eeuw behorende composities staan op de rol: als eerste het door de componist zelf niet meer geheel voltooide Concert voor altviool en orkest uit 1945 van de Hongaar Béla Bartok (1881-1945), met Maxim Rysanov als solist. Daarna volgt de Symfonie nr. 5 in cis kleine terts uit 19, ook deze gecomponeerd door Gustav Mahler.

Opera L'etranger van Vincent d'Indy zaterdag in operaprogramma Scala van België's radio Klara

De vreemdeling
Op de avond van zaterdag 23 oktober begint om 20:00 uur, in het operaprogramma Scala van de Nederlandstalige Belgische zender Klara, het muziekdrama L'étranger van de Franse componist Vincent d'Indy (1851-1931).j Dit opus wekt de indruk dat er enige overeenkomst bestaat met de opera Der fliegende Holländer. [1]
L'étranger werd voor het eerst gepresenteerd in 1903 te Brussel.

De in Parijs geboren
Franse componist
Vincent d'Indy (1890).

Vincent d'Indy volgde een opleiding bij Antoine-François Marmontel (1816-1898) en César Auguste Franck (1822-1890), en werd in de sfeer ban het muziekdrama nadrukkelijk beïnvloed door Wagners Parsifal [2], en wel zodanig dat zijn opera Tervaal — première in 1897 te Brussel — het epitheton Franse Parsifal kreeg.
Vier jaar voor zijn overlijden besloot hij zijn compositorische loopbaan met de komedie Le rêve de Cinyras (1827). Zeven jaar eerder had hij een uitermate chauvinistisch-reactionaire opera gecomponeerd, en daarop hebben tal van sympathisanten zich van hem afgekeerd. 
Over nog twee andere muziekdrama's die op dezelfde avond in enkele bekende programma's van West-Europese zenders te beluisteren zijn, zij hier verwezen naar onze zustersite Tempel van het Muziektheater.
Op onze andere zustersite over klassieke muziek, Muziek en mensen, is een artikel te vinden over de opera Niobe van Agostino Steffani, welke eveneens op deze zaterdagavond te beluisteren zal zijn.
___________
[1] Deze opera  van Richard Wagner (1813-1883) werd geschreven in de jaren 1840-41 en is in 1843 in première gegaan.
[2] Wagner heeft in de jaren 1865, en 1877-1882 aan Parsifal gewerkt, op een eigen tekst. De première vond plaats in 1882.

NDR Kultur: de Eerste Symfonie van Max Bruch

De aflevering van he programma Musica van de Duitse regionale radiozender NDR Kultur, welke wordt voorgesteld op woensdag 20 oktober, tussen 19:30 uur en 20:00 uur, telt slechts één programmaonderdeel: de Symfonie nr. 1 in Es grote terts, opus 28 uit 1868, van Max Bruch (1838-1920).

De Duitse componist
Max Bruch.

Buiten het wereldvermaarde Concert voor viool en orkest in g kleine terts, opus 26, gecomponeerd in de jaren 1865-1867, heeft Max Bruch nog vier andere composities voor viool en orkest gerealiseerd, waaronder het zelden gespeelde Tweede uit 1877 en het vrijwel onbekende Derde uit 1891. Een Concertstuk voor viool en orkest in fis kleine terts (1910) haalt ook slechts uiterst zelden het concertpodium. De Schotse Fantasie voor diezelfde bezetting heeft daarentegen weer een redelijke spreiding weten te bereiken.
Een ander werk voor solo-instrument en orkest, het concertstuk Kol Nidrei (cello), opus 47,  geschreven in de jaren 1880-81 heeft weer een grote bekendheid weten te verwerven, niet in de laatste plaats door wat het werk voorstelt: een reeks variaties op een Joods gebed.
Het Gewandhaus Orchester onder leiding van Kurt Masur biedt de belangstellenden in het ouevre van deze Duitse componist de gelegenheid om kennis te nemen van diens Eerste Symfonie. Daarna heeft Max Bruch nog twee symofnieën gecomponeerd: de Tweede in f-klein, opus 36 (1870) en de Derde in E-groot, opus 51, gereedgekomen in 1882 en gereviseerd in 1886.

NDR Kultur: Eerste Symfonie van Max Bruch

Culturele armoe troef bij de nieuwe Haagse ploeg

Ernst Theodor Amadeus Hoffmann (1776-1822), dichter, auteur van fantastische literatuur, componist en muziekcriticus heeft een behoorlijk oeuvre aan schrifturen nagelaten. Daarin bevinden zich tevens enige aforismen. Een heel interessant voorbeeld daarvan is:

Waar de spraak ophoudt, begint de muziek.

Ernst Theodor Amadeus Hoffmann: Selbstkarikatur.

In zekere context is dat tot op de dag van vandaag geheel juist, en waarschijnlijk ook nog wel tot in lengte van dagen. Gezien echter de onvoorstelbaar destructieve plannen die het nieuwe kabinet van het Koninkrijk der Nederlanden (b)lijkt te koesteren met betrekking tot de kunsten in het algemeen en de muziekwereld in het bijzonder, lijkt een variant op de uitspraak van Hoffmann hier eveneens op zijn plaats:

Waar de muziek ophoudt, begint de barbarij.

Zie tevens de bijdrage van heden op onze zustersite Muziek en mensen.
Zie voorts ons artikel op onze moedersite Cultuurtempel.
En dan nog een artikel op onze zustersite Tempel der Actualiteit.

NNO deze week met Russisch en Frans repertoire in drie Noord-Nederlandse steden

De Russische componist
Pjotr Iljitsj Tsjakovski
(1840-1893)

Pjotr Iljitsj Tsjajkovski
Het Noord Nederlands Orkest presenteert de komende week driemaal een concert met hetzelfde programma buiten de vestigingsplaats: op dinsdag 12 oktober in Schouwburg Ogterop te Meppel (aanvang 20:00 uur), op woensdag 13 oktober in De Muzeval te Emmen (aanvang 20:15 uur) en op donderdag 14 oktober in Theater Geert Teis te Stadskanaal (aanvang 20:00 uur). Chef-dirigent Michel Tabachnik leidt het ensemble; Violiste Veselina Manikova speelt de solopartij in twee stukken van Pjotr Iljitsj Tsjajkovski (1840-1893): Valse scherzo, opus 34 uit 1877 — een jaar voordat zijn onsterfelijk gebleken Vioolconcert, opus 35 het licht zag — en in aansluiting diens Menuet.
Voorafgaand klinkt eerst de als ouverture-fantasie gekwalificeerde compositie Romeo en Julia, uit 1869, naar de gelijknamige tragedie van William Shakespeare uit de jaren 1591/94. [1]

Claude Debussy en Maurice Ravel
Na de pauze is de beurt aan twee onvergankelijke meesterstukken uit het Franse repertoire: allereerst La mer van Claude Debussy, dat het orkest in de achter ons liggende week in drie andere steden van het eigen speelgebied heeft voorgesteld.

Deze voorstelling laat in principe niets te raden over. Men kan die zien
als een beeld-verwijzing naar de Boléro van Maurice Ravel.
Deze afbeelding is overgenomen uit de concertkalender 
2010-2011 van het Noord Nederlands Orkest.

Het concert zal worden besloten met de overbekende, en nog altijd even geliefde, Boléro van Maurice Ravel. Over die compositie kunt u een uitgebreide toelichting lezen, die we op 24 januari 2008 op deze site hebben gepubliceerd.
__________
[1] De componist heeft Romeo en Julia in 1870 en in 1890 gereviseerd.

Michail Jurowski opnieuw te gast bij NNO

Dmitri Sjostakovitsj
Deze week concerteert het Noord Nederlands Orkest tweemaal in de eigen regio: op donderdag 30 september in het cultuurcentrum De Oosterpoort te Groningen en op vrijdag 1 oktober in het cultureel centrum De Tamboer in Hoogeveen.
Uitgevoerd wordt, na de pauze, de Tiende Symfonie van Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975) — gecomponeerd in 1953 — waarnaar de bezoekers van de Zevende van diezelfde componist, eerder dit jaar uitgevoerd door hetzelfde ensemble onder de uiterst bezielende leiding van de dirigent de thans voor dit concert opnieuw is gecontracteerd: Michail Jurowski.

Arnold Schönberg en Philipp Glass
Voorafgaande aan dat pièce de résistance wordt er een Nederlandse première gerealiseerd met het Celloconcert van Philipp Glass (geboren 1937). deze componist is geen onbekende voor de trouwe bezoekers van de concerten van het Noord Nederlands Orkest, dat meer dan eens aandacht aan deze componist heeft besteed. Zijn Vioolconcert werd hier gepresenteerd door Robert McDuffy, en daarbij is het niet gebleven. Glass' werk wordt gekwalificeerd als minimal music, maar zelf geeft hij de voorkeur aan het begrip theatermuziek. Hoe dat zal uitpakken in het werk dat deze week in onze contreien twee keer zal worden gespeeld, zullen we over een paar dagen weten. De Amerikaanse celliste Wendy Sutter speelt de solopartij.
Het concert zal worden geopend met de Nocturne voor strijkorkest en harp van Arnold Schönberg (1874-1951).

Zie ook het artikel van dinsdag 28 september op onze zustersite Cultuur in Groningen en omgeving.
__________
Afbeelding: Celliste Wendy Sutter. (Foto overgenomen van haar website.)

Symfonie nr. 1 van Méhul op radio NDR Kultur

In het radioprogramma Musica waarvan woensdag 29 september, tussen 19:30 uur en 20:00 uur weer een aflevering zal worden gepresenteerd door de Duitse regionale zender NDR Kultur, is de duur van het programma gereserveerd voor de Franse componist Étienne Nicolas Méhul (1763-1817) en diens vierdelige Symfonie nr 1 in g-klein, gecomponeerd in 1808. De uivoerenden zijn het Orkest van de Gulbenkian-Stichting Lissabon, onder leiding van Michel Swierczewski, in 1955 geboren te Parijs en sedert 1976 werkzaam als dirigent.
Méhul was niet alleen componist, maar tevens organist en muziekpedagoog. Hij componeerde naast de uit te voeren symfonie, nog diverse andere werken voor symfonieorkest, en voorts stukken voor harmonieorkest en koor. In de sfeer het muziektheater stammen uit zijn ganzenveer opera's en balletten. Ook in het genre religieuze muziek heeft Étienne Nicolas Méhul zich niet onbetuigd gelaten: zo schreef hij missen en cantates, alsmede gewijde muziek. Tenslotte mogen we niet onvermeld laten dat hij eveneens pianostukken en composities voor koor heeft gecomponeerd. Veel daarvan staat niet op de programma's van de vele geïnstitutionaliseerde ensembles of tijdens radioprogramma's. Geënteresseerden in de periode en de sfeer waarin Méhul componeerde, mogen deze buitenkans niet onopgemerkt voorbij laten gaan.
__________
Afbeelding: Étienne Nicolas Méhul. Schilderij van H.E. von Wintter.

Twee onbekende meesters tijdens Usedomer Musikfestival 2010, dat zaterdag van start gaat

Sibelius en Tanejev
Van het Usedomer Musikfestival (2010) weten we, althans op dit moment, nauwelijks meer dan dat het op zaterdag 25 september begint, behalve dan dat het programma van die avond — voorzover dat de uit te voeren werken betreft, maar dat zal niet alles zijn wat zich tussen 20:00 uur en middernacht afspeelt — dat via de regionale Noord-Duitse radiozender NDR Kultur zal worden uitgezonden.
Eén van de vier stukken, die in dat programma te beluisteren vallen, is het wereldwijd bekende Concert voor viool en orkest in d-klein, opus 47, uit 1903 (revisie 1905), van Jean Sibelius (1865-1957). Uitvoerenden zijn het Baltische Jeugd Filharmonisch Orkest onder leiding van Neeme Järvi. Solist in Sibelius' concert is de Letse violist Balba Skride (geboren 1981).
Het muzikale gedeelte van de avond zal worden besloten met de Symfonie nr. 4, opus 12 in c-klein, gerealiseerd in 1898 door de Russische componist Sergej Ivanovitsj Tanejev (1856-1915).

Vitois en Vasks
Voorafgaand aan die twee werken worden twee relatief onbekende stukken van al evenzeer onbekende meesters. De naam van Pēteris Vasks (geboren 1946) zijn we eerder tegengekomen. Hij werd opgeleid als violist en speelde in diverse symfonieorkesten voordat hij zich ging toeleggen op componeren. 
Van hem wordt Plainscapes voor  en koor, gecomponeerd in 2002, uitgevoerd. Het NDR Koor wordt daarvoor toegevoegd aan het instrumentaal ensemble.
De componist met wiens stuk  het concert wordt geopend, heet Vitois. 
____________
Afbeeldingen
1. De Russische componist Sergej Tanejev (1856-1915).
2 De Letse componist Pēteris Vasks.

Nog eens tweemaal twee uur Rolf Liebermann

De Duitse regionale radiozender NDR Kultur biedt de luisteraars op vrijdag 24 september, 's avonds tussen 22:00 uur en middernacht  nogmaals de gelegenheid om nog weer andere aspecten uit het leven van de Zwitserse componist Rolf Liebermann te leren kennen, door middel van het dan uit te zenden programma Junge Künstler. De nadruk wordt hierbij gelegd op de functie van steun, toeverlaat en bevorderaar van jong talent, een bijnzoder levendig onderdeel van het bestaan van de mens en kunstenaar Rolf Liebermann.
Exact een week daarna, weer op vrijdag — dan is het inmiddels 1 oktober — en ook weer tussen 22:00 uur en middernacht, begint, ook alweer op dezelfde radiozender NDR Kultur het programma Festveranstaltung von Rolf Liebermann, ter gelegenheid van diens honderdste geboortedag.

Nog twee programma's over Rolf Liebermann

Prisma Musik
Zaterdag 18 september besteedt de Duitse regionale radiozender NDR Kultur, tussen 20:00 uur en middernacht, twee programma's — beide met een duur van twee uur — aan de Zwitserse componist Rolf Liebermann. [1]
In het onderdeel Prisma Musik dat als vast programma op gezette tijden op genoemde zender opduikt, is de Zwitserse componist — die, was hij blijven leven, jongstleden dinsdag honderd jaar oud geworden zou zijn — de protagonist. Hij wordt, op diverse terreinen van het cultuurleven, en met nadruk in tal van disciplines binnen de klassieke muziek, beschouwd als groot intiator, en dat is terug te vinden in de titel van de aflevering van bovengemeld programma: Der große Anreger: Rolf Liebermann zum 100. Geburtstag, uit te zenden tussen 20:00 uur en 22:00 uur.

Variationen zum Thema
In aansluiting daarop wordt een aantrekkelijke variëteit uit het oeuvre van Rolf Liebermann voorgesteld in het programma Variationen zum Thema dat van 22:00 uur tot middernacht wordt uitgezonden. Het concert wordt gopend met diens Pianosonate, gevolgd door de Symfonie voor jazzensemble. Het derde onderdeel van het Liebermann-concert is weliswaar opnieuw een symfonie, maar dan een klassieke, die het nummer 1 draagt. Daarna kunt u kennismaken met een compositie die de titel Geigy Festival Concerto draagt. 
Voordat het concert met het zesde stuk eindigt, klinkt eerst nog Furioso voor orkest. Ter afsluiting wordt de dramatische cantate Streitlied zwischen Leben und Tod uitgezonden.

Strijden tegen intolerantie
Laatstgenoemd werk is een passende compositie om iemand te herdenken die zich tijdens zijn hele volwassen leven in volle overtuiging heeft ingezet voor een goede zaak: de cultuur, als strijdmiddel tegen intolerantie.
In een gesprek vertelde Rolf Liebermann over zijn tijd als intendant van de Hamburgische Staatsoper, en dat hij daar als voorbeelden van intolerantie op de planken heeft laten zien tot welke onmetelijke en bijna onuitsprekelijke tragedies intolerantie kan leiden, in twee lichtende voorbeelden: het klassieke Wozzeck uit 1925 van Alban Berg (1885-1935) en het opdrachtwerk Die Teufel von Loudun uit 1969 van Krysztof Penederecki (geboren 1933).
__________
[1] Zie ook de bijdrage op de aan de site die aan deze is gelieerd, Muziek en mensen. 
__________
Afbeelding: Rolf Liebermann, rechts, in gesprek met zijn biograaf Curt Riess. Deze foto siert de achterzijde van diens boek uit 1977: Nennen Sie mich einfach Musiker, verschenen bij Verlagsgesellschaft R. Glöss + Co., Hamburg.