Muziek in Estland: enige keren op Cultura 24

Componist Arvo Pärt.

De naam van de Estlandse componist Arvo Pärt (geboren 1935) is allang geen onbekende meer in onze contreien, maar enkele andere componisten die in het NTR-programma Klassiek: Muziek uit Estland voorkomen, zullen vooralsnog buiten hun geboortegrond minder bekendheid genieten, zoals Erki-Sven Tüur (geboren 1959) en voor Cyrillus Kreek (1889-1962).
Het Filharmonisch Kamerkoor van Estland stelt in genoemde uitzending enkele werken van die drie meesters der muziek voor onder leiding van Daniel Reuss.
Op maandag 31 oktober is de eerste uitzending, te zien op het digitale televisiekanaal Cultura 24, tussen 22:15 uur en 22:50 uur. Een herhaling is te zien op dinsdag 1 november, tussen 18:24 uur en 19:00 uur.
Voor eventueel meer herhalingen kan men de website van de zender in kwestie en het aldaar toegankelijke onderdeel Programmagegevens raadplegen.

KamerFilharmonie der Aa exploreert met twee concerten de recentere Nieuwe Wereld

Motto: Uit de Nieuwe Wereld
Geconditioneerd als wij mensen in de muziek allen zijn, denken wij bij de uitdrukking Uit de nieuwe wereld als eerste aan de Tsjechische meester Antonín Dvořák (1841-1904) die niet alleen zijn Negende Symfonie (ook wel voorzien van het nummer Zeven) die uitdrukking als ondertitel heeft meegegeven, maar tevens een van zijn strijkkwartetten en een strijkkwintet.
De Kamerfilharmonie Der Aa heeft deze uitdrukking gekozen als motto voor de beide herfstconcerten in de laatste oktoberdagen van dit jaar, in Groningen, jongstleden vrijdag (28 oktober) en in Assen, op zondag 30 oktober.

Leonard Bernstein.

Leonard Bernstein
Van de drie componistennamen die aan deze twee concerten zijn verbonden, is die van Leonard Bernstein (1918-1990) zonder meer de bekendste, Stephen Melillo (geboren 1957), ondanks een oeuvre van 1030 composities, de minst bekende; daartussenin bevindt zich Samuel Barber (1910-1981), die zijn leven deelde met een andere befaamde Amerikaan uit de wereld der muziek: Aaron Copland (1900-1990).
Het concert van de KamerFilharmonie Der Aa onder leiding van Joost Smeets werd geopend met Three dance episodes uit On the town uit 1944 van Leonard Bernstein, met daarin een sfeer die tevens in andere stukken van (Uncle) Lenny te vinden is, en waarin één van de grondvesten van diens scheppend werk is verankerd: het oeuvre van de door hem zo bewonderde (en veelvuldig uitgevoerde) George Gershwin (1898-1937). Voor wie zich dat nog niet zo bewust was, heeft de voortreffelijke saxofoniste van het ensemble de toehoorders dat wel duidelijk gemaakt.

West Side Story
Met de Symfonische dansen uit West Side Story (zonder lidwoord) werd de avond besloten.
Dit werk is een musical die Bernstein in de jaren vijftig heeft gecomponeerd voor Braodway. De later verfilmde versie begin jaren zestig vormt jeugdsentiment voor velen uit mijn generatie, al kan die film bij een groot deel van die mensen van anno toen niet meer op hetzelfde enthousiasme rekenen als zo'n halve eeuw geleden. In die tijd werd er ook wel eens over getwist over de vraag of West Side Story niet toch een opera was. Zonder die discussie hier opnieuw te willen oprakelen, houd ik het bij een musical ─ een fenomeen dat ik intens verafschuw ─, al heeft de componist zich in een terugblik ongeveer een decennium na het ontstaan, geuit toen de film eenmaal zulke hoge ogen gooide. Zijn eigen opus heeft hij bij die gelegenheid bedacht met de woorden "Too much Puccini." Diens meer dan abjecte muziekdrama's vormen niets anders dan clichématige gruwelkitsch, die kan blijven voortbestaan bij de gratie van voortreffelijke zangers, waardoor het geheel nog net aan te horen valt.
In dat opzicht heeft Leonard Bernstein heel wat meer gepresteerd, aangezien die Symfonische dansen ─ zonder aria's of duetten, ensembles en al wat dies meer zij ─ het tot op de huidige dag op concertpodia hebben volgehouden. Terecht, mede doordat dit gedeelte het enige uit dat opus is met beklijvende kwaliteit. Voor de uitvoering daarvan is niet alleen een goed ingespeeld ensemble benodigd, maar tevens groot enthousiasme waarbij men de nek durft uit te steken. Een swingende dirigent op de bok vormt daarbij zeker een pre. Een altijd stralende Joost Smeets voldeed samen met zijn, nog steeds groeiende, ensemble vol souplesse aan die vereisten.

Samuel Barber, in
1944 gefotografeerd
door Carl Van Vechten.

Samuel Barber en Stephen Melillo
Van Samuel Barber (1910-1981) kennen de meeste doorsnee-muziekliefhebbers alleen diens Adagio for strings, dat net als diens First essay for orchestra op 5 november 1938 in première is gegaan onder leiding van Arturo Toscanini, die het eerder dat jaar aan de toen nog jonge componist in opdracht had gegeven. Ook dat stuk kreeg een prima vertolking. Over het pièce de résistance van de avond, het Vioolconcert van Stephen Melillo ─ waarmee violiste Carla Leurs en de KamerFilharmonie der Aa een mijlpaal hebben gezet in het eigen bestaan en tegelijkertijd in dat van de componist, die het werk nu in zijn oorspronkelijke versie uitgevoerd heeft gekregen ─ hebben we, eveneens heden, een separaat artikel opgenomen op onze zustersite Cultuur in Groningen en omgeving.

Expositie, pianomuziek, gedichten en liederen

Šviesé Čepliauskaité
Foto: Jogaile Butrimaite.

Expositie en concert Soestduinen
Het Litouws Cultureel Centrum organiseert in het Hilton Royal Parc te Soestduinen een expositie Kunstenaars uit Litouwen. Tijdens deze tentoonstelling wordt op zondag 30 oktober ook nog een concert ingelast, in samenwerking met de Vlaamse Vertegenwoordiging in Den Haag.
Nadat de bezoekers zondagmiddag tussen 15:00 uur en 16:00 uur, eerst de gelegenheid geboden krijgen de expositie te bezichtigen, begint het concert met pianomuziek, poëzie en liederen, te realiseren door drie dames ─ twee zangeressen en een vorodrachtskunstenaar ─ die een uiteenlopend programma zullen presenteren. Daarbij gaat het in de eerste afdeling om vier componisten, waarvan twee heel grote name uit de muziekgeschiedenis: Franz Liszt (1811-1886) ─ wiens tweehonderdste geboortedag dit gehele jaar wordt herdacht ─, alsmede Fryderyk Chopin (1810-1849).

Beatrijs Van Craenendonck.

Drie Litouwse namen
De pianiste Šviesé Čepliauskaité uit Litouwen heeft een internationale reputatie, die zij komende zondag opnieuw kan bewijzen, met niet alleen de bovengenoemden, maar tevens met stukken van twee Litouwse muziekmeesters: Zita Bružaité (geboren 1966), en voorts van Jurgis Gaižauskas (1922-2009. Laatstgenoemde komt voor in het boek Baltische zielen van Jan Brokken.
Deze Litouwse musicienne is door de Frederic Chopin Society onderscheiden met het predicaat piano virtuoso.

Cristel De Meulder.

Vlaamse kunstenaars Beatrijs Van Craenendonck ─ zelf dichteres en tevens initiatiefneemster van de Internationale Vriendenkring Anton van Wilderode (1918-1998) ─ draagt gedichten voor uit het oeuvre van die Vlaamse classicus en poëet.
In aansluiting zullen liederen worden gezongen van een andere Vlaamse meester: Lodewijk Mortelmans (1868-1952). Cristel De Meulder, die een uitstekende reputatie geniet, mede vanwege haar rijk geschakeerde repertoire, zal de liederen ten gehore brengen.

Op deze dag leidde Mahler tweemaal zijn Vierde

Gustav Mahler, tekening
van Tonny Groenhuysen,
Buitenpost; oostindische inkt
met cocktailprikker.

Concertgebouw Amsterdam
Op deze dag in 1904 is componist Gustav Mahler (1860-1911) naar Amsterdam gekomen om aldaar in het Concertgebouw zijn Vierde Symfonie in G zelf te dirigeren. Tijdens het avondconcert heeft hij dat zelfs tweemaal gedaan: eerst vóór de pauze en na de onderbreking nogmaals.

Nog altijd geliefd
Honderdenzeven jaar later is dit opus, gecomponeerd in de jaren 1899-1901, waarin de concertmeester twee verschillend gestemde violen bespeelt, en met een sopraan-solo in het laatste deel Das himmlische Leben, nog altijd zeer populair, overal ter wereld waar concertzalen zijn.

Een halve eeuw Les Percussions de Strasbourg

De slagwerkgroep Les Percussions de Strasbourg bestaat sedert 1961 en kan derhalve terugblikken op een halve eeuw muziek maken. Al moet worden toegevoegd dat de jongste telg die tot dit ensemble is toegetreden, pas in 1970 werd geboren.
Arte-tv presenteert op maandag 17 oktober, tussen 22:55 uur en 23:50 uur, een documentaire over deze musici, met de grappig-realistische titel Handwerker des Klangs ─ Les Percussions de Strasbourg.
Hierbij gaat het om een Franse documentaire uit 2011 van Eric Darmon, uit te zenden in HD-kwaliteit, op het beeldformaat 16:9, met stereofonisch geluid. Het is een bijdrage van Arte France aan deze Duits-Franse cultuurzender, die de film op zondag 23 oktober nogmaals zal uitzenden voor degenen, die bij het krieken van de dag, als de haan kraait (hoewel), vanaf 06:00 uur.

Van Swieten Society blijft aan de weg timmeren

Tegen de verdrukking in
Hoewel diverse, prachtig aan de weg timmerende, individuele musici en ensembles alsmede, niet te vergeten, ad hoc groepen, er veel aan doen om de deels nog begaanbare wegen naar een niet te versmaden, ja zelfs onmisbare, muziekcultuur open te houden, ondanks de door machtswellust bezeten cultuurbeulen die de huidige Nederlandse maatschappij rijk is en er dan ook werkelijk alles aan doen om talrijke uitvoerende kunstenaars om zeep te helpen [1] ─ van euthanasie (een zachte dood) is daarbij geen sprake ─ en dergelijke liederlijke lieden dan ook waarlijk niets anders verdienen dan de diepst denkbare verachting, zien we elke poging, om deze weerzinwekkende uitholling overdwars enigszins het hoofd te bieden, met veel genoegen tegemoet.

George Onslow.

De Van Swieten Society gaat in het seizoen 2011-2012 vooralsnog gewoon verder op de ingeslagen weg met programma's die de toehoorders in de gelegengheid stellen om kennis te maken met het niet-alledaagse in de wereld der klassieke muziek. Daarvan getuigt ook hun eerste programma in een serie van vier verschillende programma's welke alle onder het motto Romantische Reuzen worden gevangen.
Het eerste in die reeks is Violoncello all'Inglese en start aanstaande zaterdag, 15 oktober 2011, in de Lutherse Kerk te Groningen. Eén van de componisten op het programma is de Engelsman George Onslow (1784-1853), die geen onbekende meer is voor luisteraars naar de Britse cultuurzender BBC Radio 3.
__________
Nadere gegevens over deze reeks concerten is te vinden in twee, onderling verschillende bijdragen van heden: een artikel op onze zustersite Muziek en mensen, en daarnaast een stuk met voornamelijk andere inhoud op een andere zustersite, Cultuur in Groningen en omgeving, omdat in die Stad het eerste concert in de genoemde reeks zal worden gegeven.
__________
[1] Het Devich Trio is het eerste slachtoffer van deze destructieve praktijken van de cultuurbarbaren op het Binnenhof.
__________
NASCHRIFT zaterdag 15 oktober: Als gevolg van fysiek malheur van pianist Bart van Oort is het concert in de Lutherse Kerk van deze dag afgelast. Zodra we meer info hebben over de resterende concerten in deze reeks, zullen we daarop terugkomen in een separate bijdrage.

Michel van der Aa met Boulez in één programma

Pierre Boulez dirigeerde, tijdens de ZaterdagMatinee van 24 septemberin het Amsterdamse Concertgebouw, zijn compositie Pli selon pli uit 1962, waarvan hij de première in dat jaar eveneens zelf had geleid in diezelfde muziektempel. Uit het gebruikte tekstmateriaal van de Franse dichter Stéphane Mallarmé (1842-1898) blijkt de voorkeur die Boulez voor symbolistisch-modernistische letteren heeft en dat is terug te vinden, soms na zoeken en overdenkingen, composities.

Michel van der Aa.
Foto Marco Borggreve.

Voor zijn orkestwerk Le marteau sans maître, geschreven in de jaren 1953-1957, heeft de meester eveneens teruggegrepen op Franse poëzie, deze keer eigentijds, van René Char (1907-1988).
Dit opus voor vrouwenstem en orkest besluit het programma Hear and now van BBC Radio 3, dat op zaterdag 8 oktober, vanaf 23:30 uur, tot 01:00 uur in de nacht op zondag 9 oktober ─ onze tijd ─ wordt uitgezonden.
Dat programma wordt geopend met de compositie Spaces of blank ─ een liedcyclus voor mezzosopraan, orkest en tape uit 2007 van de jongere Nederlander, wiens naam we steeds vaker tegenkomen, Michel van de Aa (geboren 1970), die werd onderscheiden met enkele prestigieuze muziekprijzen, en die tot de meest gevraagde muziekmeesters uit ons lage land blijkt te behoren.

Vier uur achtereen Gustav Mahler op NDR Kultur

De Duitse regionale radiozender NDR Kultur biedt, op zaterdag 1 oktober, twee programma's met betrekking tot de componist Gustav Mahler (1860-1911). Beide programma's duren twee uur, en dat vult de avond tussen 20:00 uur en middernacht. Het eerste programma wordt aangekondigd als "ter gelegenheid van de honderdste geboortedag van Mahler". Bedoeld is echter de sterfdag, aangezien de componist in kwestie dit jaar wereldwijd wordt gevierd ter gelegenheid van de honderdste sterfdag; in 2010 was dat Mahler-Jaar vanwege het feit dat de man anderhalve eeuw geleden werd geboren.
In de aflevering van het wekelijkse programma Prisma Musik, van genoemde Duitse radiozender, wordt aandacht besteed aan de Amerikaanse jaren van Gustav Mahler.

Leonard Bernstein.

In aansluiting daarop volgt om 22:00 uur een aflevering van Variationen zum Thema, dat keurig aansluit op het voorafgaande: een uitvoering door een latere versie van het orkest waarvan Mahler enige tijd dirigent was: het New York Philharmonic Orchestra. Onder leiding van Leonard Bernstein (1918-1990) speelt dat ensemble eerst de Negende Symfonie in D grote terts uit 1908-1909, gevolgd door het Fragment van de onvoltooide Tiende Symfonie in fis kleine terts uit 1909-1910.
Die Bernstein-versie heeft wel meer dan eens dat neurotische uit leven en werken van Mahler, maar van een technisch en muzikaal hoogstaande uitvoering van die symfonieën komt het onder Bernstein nooit.