George Enescu is Componist van de Week

Componist George Enescu.

Twee Rapsodieën
De Roemeense musicus George Enescu (1881-1955) is voor de 'gemiddelde muziekliefhebber' — wie dat dan ook met welke eigenschappen mag zijn — eigenlijk alleen maar bekend gebleven door zijn beide Roemeense rapsodieën opus 11, beide gereedgekomen in 1901. Tot nu toe zijn deze twee werken onvergankelijk gebleken, en dat zal niet in de laatste plaats te maken hebben met het feit dat daarin traditionele Roemeense zigeunermuziek voorkomt.
Na de Tweede Wereldoorlog overheerste de Sovjetunie het vaderland van Enescu, en kon hij alleen nog op afstand aan Roemenië denken, hetgeen tot gevolg had dat zijn werk sedertdien werd overheerst door nostalgie en verlangen. Naast zijn functioneren als componist heeft Enescu eveneens — en dat terecht — een uitstekende naam opgebouwd als violist en dirigent.
Op 4 mei 1955 is de veelzijdige meester-muzikant overleden.

Dirigent Gennadi Rozjdestvenski.

Vijf keer een half uur
De tweede van de hierboven aangehaalde Roemeense rapsodieën opus 11, uit 1901, wordt in het programma Componist van de Week — dat gedurende de vijf werkdagen van deze week, steeds tussen 19:30 uur en 20:00 uur via Radio 4 zal worden uitgezonden, hetgeen betekent dat er tussen maandag 31 januari 19:30 uur tot en met vrijdag 4 februari 20:00 uur vijf maal een half uur aan deze musicus zal worden gewijd. 
De genoemde rapsodie zal worden gespeeld door het BBC Philharmonic Orchestra onder leiding van Gennadi Rozjdestvenski (geboren op de latere sterfdag van Enescu: 4 mei 1931), die een tijdlang — begrijpelijkerwijs — gold als de beste dirigent ter wereld. 
Verder staan er nog twee andere Enescu-stukken op het programma van de eerste avond. Voor nadere informatie raadplege men de website van het radioprogramma in kwestie.

De trombone nu eens als solistisch instrument

Van het programma Concerto van de Belgische, Nederlandstalige radiozender Klara, wordt een nieuwe aflevering op maandag 31 januari uitgezonden tussen 16:03 en 17:00 uur. 

Schaduwportret met initialen van
Georg Christoph Wagenseil, 1776.

Daarin kunt u luisteren naar onder meer een niet zo alledaags gebeuren, in dit geval een Concert voor trombone en orkest in E-groot van Georg Christoph Wagenseil (1715-1777), die in zijn tijd in Wenen, onder meer als hofcomponist gedurende bijna drie decennia (van 1739 tot aan zijn heengaan), veel bekendheid genoot, maar in onze dagen niet of nauwelijks leeft bij de alledaagse muziekliefhebber maar weer wel bij musici die zich nadrukkelijk met de periode in kwestie hebben bezighouden. Op vroegere verzamel-lp's met muziek voor één instrument (al dan niet begeleid) van verschillende componisten zijn we de naam in verband met stukken voor harp wel tegengekomen. In goed twee decennia — tussen 1745 en 1766 — componeerde de man zestien opera's.
De uitvoering in kwestie zal worden gerealiseerd door het Combattimento Consort onder leiding van Jan Willem de Vriend. De trombonepartij zal worden vertolkt door Jörgen van Rijen.

Nederlands Blazers Ensemble en fadiste Ana Moura

Fado-zangeres Ana Moura.

In het NTR-muziekprogramma De donderdagavondserie wordt op 27 januari tussen 20:02 uur en 23:00 uur een nieuwe aflevering via Radio 4 uitgezonden. Daarin zal het Nederlands Blazers Ensemble live uit het Muziekgebouw aan 't IJ in Amsterdam een optreden verzorgen met de jongste fadiste die ooit werd genomineerd voor een Edison: de Portugese Ana Moura, thans zesentwintig jaar oud.
De wijze waarop zij de fado presenteert, wordt gekenmerkt door zuiverheid: van onnodige mooimakerij houdt ze niet.
De zangeres heeft, samen met het Nederlands Blazers Ensemble, gekozen voor het heden als uitgangspunt, om in omgekeerde richting de ontwikkeling van de fado te volgen naar de oorsprong.

Nederlandse première Schnittke-symfonie bij NNO

Alfred Schnittke in 1972 geschilderd "naar 
het leven" door Reginald Gray (geb. 1930).
Russian Academy of Music London.

Driemaal in Noord-Nederland
Het concert dat het Noord Nederlands Orkest aan het eind van deze week en meteen aan het eind van de maand januari  driemaal zal geven in het eigen speelgebied, bestaat uit vier Russische composities: twee uit de negentiende en twee uit de twintigste eeuw. Onder meer biedt het orkest, onder leiding van Stefan Asbury, de Nederlandse première van de Negende Symfonie van Alfred Schnittke (1934-1998). Hij componeerde tien symfonieën, en twee daarvan verwijzen direct naar de grootmeester der symfonie in de tweede helft van de negentiende eeuw: Anton Bruckner (1824-1897): Schnittke componeerde eveneens een Nulde Symfonie (1957), en zijn Tweede draagt de titel Sankt Florian, eveneens een verwijzing naar de kleine man met het imponerende oeuvre.

De IJzergieterij (1927)
De compositie De IJzergieterij was oorspronkelijk het vierde deel van een ballet. Het werd op 4 december 1927 voor de eerste keer gespeeld tijdens een concert ter herdenking van het feit dat tien jaar tevoren de Russische Revolutie niet alleen maar meer een gedachte was, doch dat deze in de realiteit werd omgezet.
Zoals zo dikwijls gebeurt met de spelling Russische namen in diverse westerse landen, wordt er een ratjetoe van gemaakt.
Zo vinden we zelden in het Duitse taalgebied inconsequenties o dat punt. In Nederlandse media worden we getrakteerd op tal van verschillende spellingen, die echter zelden verdedigbaar zijn. Dat komt vooral doordat degenen die die namen hanteren, niets weten van de oorsprong, en dus zelf niet kunnen translitereren. 

De enig juiste Nederlandse spelling van de
naam van deze Russische componist is
Aleksandr Mosolov.

Hier en daar zijn er ook kanttekeningen gemaakt bij de westerse spelling van de naam Mosolov, en kennelijk eveneens door iemand die de letters van het Russische alfabet niet kent. De naam Mosolov (Мосолов) is nu juist één van de gemakkelijkst denkbare, die op geen enkel niveau voor twijfel zou kunnen zorgen: je kunt deze in het Nederlands letter voor letter overnemen.
Wat zorgt voor verwarring zijn onder meer de biografische gegevens die impresario's verstrekken. Als die van Duitse, Franse of Engelstalige afkomst zijn, ziet het er steeds anders uit. Mede om al die problemen te omzeilen, heeft de Nederlandse Vereniging van Journalisten vijfendertig jaar geleden een boekje beschikbaar gesteld waarin elke journalist van de toenmalige printmedia kon kennisnemen van de wenselijke eenheids-spelling voor Nederlandse media. Even leek het of de serieuze kranten zich daaraan zouden houden. Maar het wenselijke Beijing is allang weer terug naar het niet zo aanvaardbare Peking. En dat geldt, helaas, eveneens voor Russische namen.
__________
Meer over de beide andere werken van dat concert — negentiende eeuwse stukken van nog veel beroemdere meesters dan de beide hier genoemde — is te vinden in een bijdrage die gisteren op onze zustersite Muziek en mensen is gepubliceerd.

Tweemaal NTR Podium: Goede zang doet pijn

Dans
Dat de flamenco een Spaans cultuurproduct is, wordt geacht een algemeen bekend gegeven te zjn. In Spanje bevindt zich een plaats — het stadje Jerez de la Frontera — die geldt als één der meest invloedrijke instanties waar flamenco een geïntegreerd en in positieve zin dominerend bestanddeel van de cultuur vormt. Mede daarom wordt zo'n stadje wel omschreven als de kweekvijver van de flamenco.

In de film Goede zang doet pijn: Bar Gitanería tijdens Flamenco Biënnale NL.
Ernestina van Noort ontmoet onder meer drie generaties flamencodansers.

Dat fenomeen boeit nog altijd zoveel liefhebbers van muziek en dans — en dat beperkt zich absoluut niet alleen tot de bewonderaars van specifiek dit gedeelte van de Zuid-Europese cultuur — dat een film daarover in tal van andere landen ter wereld voldoende belangstelling zal trekken. Martijn van Beenen — regisseur en cameraman — heeft, samen met Ernestina van de Noort, directeur van de Flamenco Biënnale NL, genoemd stadje bezocht om dit Spaanse element van folkloristische, in alle opzichten kleurrijke kunst niet alleen tot aan de basis te onderzoeken, maar deze tevens in beeld en geluid vast te leggen.

Zang
De belangrijkste facetten van het fenomeen in kwestie, waarmee de makers van de film Flamenco — Goede zang doet pijn werden geconfronteerd, zijn in de documentaire terug te vinden. Dat geldt voor zowel de dans als de zang. In de film wordt de kijker tevens geconfronteerd met de geschiedenis van de flamenco, die in historisch opzicht van groot belang is voor de ontwikkeling binnen de cultuur van land en volk. 
María Bala, inmiddels 76 jaar, is de zus van de grote zanger Manuel Soto Sordera. Zij is één van de laatste schatbewaarders van de oude cante jondo; zij laat ons horen hoe de primitieve flamencozang van toen klonk.

Flamencodanseres ("bailaora") Belén Maya.
Foto uit 2001, genomen in de studio van Gilles Larrain.

Uitzendingen via Nederland 2
De documentaire wordt vertoond als aflevering van het NTR-programma Podium, op het min of meer vaste tijdstip, zondagmiddag (23 januari) tussen 13:00 en 14:00 uur, via Nederland 2. Een herhaling zal worden uitgezonden op maandagavond (24 januari) laat, te beginnen om 23:55 uur en durend tot in de nacht op dinsdag 25 januari om 00:50 uur.

Rachmaninovs Vespers vrijdagavond op Radio 4

Componist Sergej Rachmaninov.
Tekening van Eildert Beeftink, 1987.

Concert vanuit Utrecht
Hoezeer wij ook bezwaar aantekenen tegen delen van het oeuvre van de Russische componist Sergej Rachmaninov (1873-1943) en dat zijn vooral de werken voor orkest, met of zonder toegevoegde pianosolist. Gelukkig heeft diezelfde componist niet alleen maar dergelijke abjecte stukken aan de wereld geschonken, maar ook andere werken. Hoogtepunt in zijn ouevre is zonder meer opus 37 voor koor, bekend onder de titel Vespers, gerealiseerd in 1915. Een enkele keer komen we het tegen met de Nederlandse titel Avondwake.
Op vrijdag 20 januari kunt u luisteren naar dat aangrijpende stuk muziek dat tot het beste uit het fin de siècle behoort. Het wordt gezongen door het Groot Omroepkoor onder leiding van Sigvards Klava.
Voorafgaande aan dat briljante opus worden twee andere meesterstukken, eveneens van Oost-Europese componisten gespeeld, beide voor koor a capella: Drei geistliche Gesänge van Alfred Schnittke (1934-1998), gevolgd door Triodion (Het Boek van de Drie Odes) van de Estlandse componist Arvo Pärt (geboren 1935).

NNO-barok in drie Noord-Nederlandse steden

Italiaans programma
In elk van de drie provincies die tezamen het speelgebied vormen van het Noord Nederlands Orkest, wordt één van de drie laatste dagen van de komende week, een barokconcert gegeven door een voor die bezetting aangepast symfonieorkest met toevoeging van een orgel en een klavecimbel. 
De bezoekers van de drie concerten — op donderdag 20 januari in De Schalm in Assen, op vrijdag 21 januari in De Oosterpoort te Groningen en op zaterdag 22 januari in de Martinikerk te Sneek — krijgen een palet aan barokmuziek voorgezet: een concerto grosso van de Engelsman Charles Avison (1709-1770), die de inspiratie daarvoor heeft gevonden bij eem voorganger van Italiaanse oorsprong: Domenico Scarlatti (1685-1757) en diens (maar liefst) 555 sonates voor klavecimbel. Daarna volgt een cantate — één der vijftig in die categorie composities — van Francesco Conti (1682-1731). Optredende soliste is Katherine Fuge, sopraan.
Van de componisten die de familienaam Zappa dragen en de voornaam Francesco, respectievelijk Frank, is in de twintigste eeuw onder de jongeren zonder twijfel de man van de 200 Motels de beroemdste, want toen eigentijdse, geweest; in het kader van de Barok daarentegen was het de vermaarde virtuoos op de cello met die naam die furore wist te maken, tevens als schrijver van muziek. Van hem weten we verder alleen maar zeker dat hij in de jaren 1763 tot 1788 zijn werkzame periode heeft gehad en dat hij de monarchen uit de clan der Oranjes met staaltjes uit de muziekcultuur heeft moeten vermaken, in de Residentie. Zijn Symfonie in D, de toonsoort van het hart, staat als derde compositie van het drie maal uit te voeren NNO-programma, eind deze week, op de rol.

Slechts zesentwintig jaar oud is deze Italiaan geworden: Giovanni Battista Pergolesi.

Besloten worden de optredens met één der zeer veel voorkomende composities met de titel Stabat Mater, maar dan die, welke de grootste bekendheid heeft gehouden gedurende de laatste bijna drie eeuwen lange periode, aangezien het stuk is gereedgekomen in 1736, toen de in 1710 geboren componist ervan alweer overleed: Giovanni Battista Pergolesi.
__________
Andere details over dit concert zijn te vinden in een bijdrage op onze zustersite Cultuur in Groningen en omgeving, en in een artikel op een andere van onze vele zustersites: Muziek en mensen.

Dirigent Kurt Masur en zijn luisterrijke avontuur

Kurt Masur dirigeert hier het
San Francisco Symphony
Orchestra. (Foto uit 2007.)

Bejaard maar niet oud
Drieëntachtig jaar oud is de man die zo'n twee decennia geleden bijna president is geworden van de zich inmiddels aan de rand van de afgrond bevindende Deutsche Demokratische Republik, maar dirigent Kurt Masur gaf er toch de voorkeur aan zich verder te ontwikkelen binnen het kader van het eigen vakgebied, al was dat dan ook niet onafgebroken binnen zijn eigen (voormalige) vaderland. Zo vertrok hij naar New York om daar als chef-dirigent van het belangrijkste Amerikaanse ensemble (New York Philharmonic Orchestra) te gaan werken. Sedert 2002 is Kurt Masur chef-dirigent van het Orchestre National de France. Met dat ensemble heeft Kurt Masur tijdens de BBC Proms van 2009 een uitvoering gegeven van onder meer, de Zevende Symfonie (Leningrad) uit 1943 van Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975).

Bewegingsvrijheid beperkt
Reeds bij die gelegenheid viel op dat zijn wijze van dirigeren nog ingetogener was geworden dan gebruikelijk. In de meeste gevallen wordt zoiets gezien in verband met het voortschrijden van de leeftijd; bij Kurt Masur is echter een spierziekte geconstateerd, hetgeen zijn bewegingsvrijheid aanmerkelijk inperkt. Desondanks is het zijn orkest gelukt om het met die ietwat minimalistische directie-techniek te doen. Dat het lukt, wordt mede toegeschreven aan Masurs charisma.

Masur-documentaire
In het programma NTR Podium wordt op zondag 16 januari , via Nederland 2, tussen 13:00 uur en 14:00 uur, de documentaire Kurt Masur — Adventure in listening uitgezonden. Op dinsdag 18 januari wordt deze film herhaald door het digitale televisiekanaal Cultura 24. Tussen 23:00 uur en middernacht is deze documentaire opnieuw te zien, en een dag erna, op woensdag 19 januari, tussen 19:00 uur en 20:00 uur nogmaals, eveneens op genoemde digitale zender.

Tweemaal Pelléas et Mélisande heden in de ether

In het programma Muziek aan tafel dat door Radio 4 op vrijdag 14 januari — tussen 18:03 uur en 19:30 uur — als laatste onderdeel wordt uitgzonden, kunt u luisteren naar drie delen, van de vier, uit de suite Pelléas et Mélisande van de Franse componist Gabriel Fauré (1845-1924), gereedgekomen in 1898. 

Dirigent Jean Fournet (1913-2008).

Het is een oudere opname van het Radio Filharmonisch Orkest onder leiding van Jean Fournet (1913-2008).
Een van de diverse andere versies van composities met dezelfde titel zal diezelfde avond eveneens via een radiozender de ether in worden gestuurd: daarbij gaat het om opus 5 uit 1902/03 van Arnold Schönberg (1874-1951), gespeeld door het WDR Sinfonieorchester onder leiding van Juka-Pekka Saraste. Die uitvoering valt te beluisteren in het programma Konzert live van de regionale Duitse radiozender WDR 3, tussen 20:05 uur en 22:00 uur. Het opus wordt voorafgegaan door een interpretatie van het Vioolconcert van Johannes Brahms.

Morton Feldman: "In het landschap van de tijd"

Componist Morton Feldman.
Foto: Jan Williams; overgenomen
 van de Morton Feldman-site

Opvallend musicus
De Nederlandse zender voor klassieke muziek, Radio 4, komt op donderdag 13 januari in het vaste programmaonderdeel De donderdagavondserie — tussen 20:02 uur en 23:00 uur — met, als middelste van drie eigentijdse composities, het stuk Rothko Chapel van de vijfentachtig jaar geleden op 12 januari geboren Amerikaanse musicus, die één der interessantste componisten van zijn generatie zou worden: Morton Feldman (1926-1987).
Rothko Chapel zal worden uitgevoerd, net als de beide andere composities, door Asko/Schönberg en het Nederlands Kamerkoor onder leiding van Emilio Pomário.
In tegenstelling tot diverse andere werken van dezelfde meester der muziek — waaronder het zes uur onafgebroken voortdurende String Quartet II  uit 1983, dat tot op heden als het langste strijkkwartet uit de geschiedenis van de muziek geldt — is het een rustig werk dat door de componist tijdens de repetities als "verdomd veel te luid en verdomd veel te snel" werd gekwalificeerd.
Ten opzichte van zijn eigen composities in het algemeen was de maker van mening dat deze "niet te lang" waren, maar dat de meeste ervan "juist te kort" zouden zijn. "Ze voegen zich in het landschap van de tijd."

Rothko Chapel te Houston,
Texas (USA), geopend in
1972. Hier bevinden zich
veertien schilderijen van
Mark Rothko (1903-1970).

Rothko Chapel
Algemeen wordt Rothko Chapel geacht te passen in de tijd. Het twintig minuten durende stuk is geschreven voor altviool, koor en percussie. [1] Het stuk werd gecomponeerd in 1972 naar aanleiding van de opening van de gelijknamige kapel in Houston (Texas, VS), een filantropisch artistieke ontmoetingsplek voor mensen van alle gezindten.
Feldman heeft zich laten inspireren door de vormgeving van de kapel [2] en de daarin tentoongestelde veertien schilderijen van Mark Rothko (1903-1970), met wie hij zeer bevriend was. [3] Laat ieder het bijzondere stuk een kans geven door te luisteren naar een werk waarin een "bloemrijk idioom" voor de componist onmogelijk was gebleken, vanwege de verschrikkingen van de twintigste eeuw, en met name de periode tijdens de Tweede Wereldoorlog.
__________
[1] Hier en daar wordt dit werk aangekondigd met de 'toevoeging' van een sopraanstem.
[2] Een ontwerp van architect Philip Johnson (1906-2005).
[3] De in Letland geboren schilder bleek begin 1970 aan het eind van zijn Latijn en hield daarom het leven voor gezien. Zijn levenloze lichaam werd gevonden op 25 februari 1970.

Laatste composities van Wolfgang Amadeus Mozart

BBC-presentator
Petroc Trelawny.

In het laatste etmaal van de Mozart-twaalfdaagse van de uitzending, door de Britse zender BBC Radio 3, van het complete oeuvre van Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791), wordt tijdens de avond van woensdag 12 januari — tussen 20:00 uur en 23:00 uur onze tijd — in het muziekprogramma Performance on 3 — muziek uit het laatste levensjaar van deze Weense muziekmeester bij uitstek — volgens sommigen de grootse Europese componist, volgens anderen de belangrijkste maestro uit de gehele muziekgeschiedenis — voorgesteld. Dit programma wordt voor die gelegenheid gepresenteerd door Suzy Klein en Petroc Trelawny.

Ton Koopman leidt dit weekeinde een openbare masterclass en een concert in Groninger kerken

Openbare masterclass

Twee dagen achtereen is docent-dirigent-klavecinist Ton Koopman actief in Groningen, tijdens het tweede weekeinde van januari. Dat begint op zaterdagmiddag om 15:00 uur in de Lutherse Kerk (Haddingestraat, gebouw met Witte Zwaan in de gevel), waarin hij een openbare masterclass geeft. Openbaar betekent dat publiek voor die gelegenheid toegankelijk is, hetgeen lang niet voor alle masterclasses geldt.

Ton Koopman. Foto Marco Borggreve.

Aangezien dat evenement in de middag plaats heeft, kunnen degenen die in dat gebouw tot nu toe alleen avondconcerten hebben meegemaakt, meteen kennisnemen van de schitterende glas in lood ramen, die — nu we in een wintermaand leven — van een intense 'beweeglijkheid' zijn. Vooral als de zon schijnt, vertonen zij een prachtige dynamiek.

Der Aa-kerk Groningen

Op zondag 9 januari leidt Ton Koopman het Luthers Bach Ensemble in drie werken van Johann Sebastian Bach (1685-1765): een Mis (de Lutherse, BWV 233), een Cantate (Wachet, Betet!, BWV 70) en een instrumentaal werk (het Brandenburgs Concert Nr. 1, BWV 1046).

Vocaal-solistische medewerking zal worden verleend door de sopraan Klaartje van Veldhoven, de altus Robert Kuizenga, de tenor Robert Buckland, en de bas Louis-Pierre Patron. Aanvoerder van het ensemble is Joanna Huszcza.
Het concert begint zondagmiddag om 16:30 uur in de Der Aa-kerk in het centrum van Groningen.

De vier jaargetijden uitgebeeld in muziek

Portret van Antonio Vivaldi uit
1725 — geschilderd door
François Morillon de La Cave.

Priester, violist en componist
Een in de loop der laatste eeuwen zeer geliefd geraakte reeks bij elkaar horende barokconcerten draagt de titel De vier jaargetijden (le quattro stagioni); de componist ervan draagt de naam Antonio Vivaldi (1678-1741). Vrijwel elke zichzelf respecterende violist heeft de solopartijen in die stukken — die voor het eerst in 1725 werden gepubliceerd  als onderdeel van twaalf concerten — wel eens uitgevoerd.
Heden ten dage, dat wil zeggen reeds zo'n vier decennia, is er meer en meer belangstelling ontstaan voor oude uitvoeringspraktijk, en als gevolg daarvan zijn er steeds meer musici, onder wie enkele specialisten, onderzoek gaan doen naar de praktijken van toen, en is men tevens gaan pogen deze zo getrouw mogelijk weer te geven, eerst op instrumenten uit onze tijd, doch allengs meer op oorspronkelijke instrumenten dan wel getrouwe kopieën daarvan.

Akademie für Alte Musik Berlin.

Akademie für Alte Musik Berlin
Dat laatste zal ook zeker het geval zijn in de versie die op 2 januari door Arte-televisie zal worden gepresenteerd tussen 19:15 uur en 20:00 uur. 
De uitvoerenden dragen de naam Akademie für Alte Musik Berlin (gesticht in 1982). Midori Seiler speelt de solopartijen. 
Tevens wordt deze muziek scènisch uitgebeeld. De uitvoering is in HD-kwaliteit op het beeldformaat 16:9, met stereofonisch geluid. Herhalingen van deze muziek met beelden kunt u, op dezelfde zender, tegemoet zien op vrijdag 7 januari, 's ochtends om 06:00 uur, en op donderdag 13 januari, eveneens in de vroegte van 06:00 uur.