Nadere gegevens over Gregorio Allegri's Miserere

Hoewel Gregorio Allegri (1582-1652) meer muziek heeft geschreven die de moeite waard bleek om door de eeuwen heen bewaard te blijven, is zijn Miserere het bekendste, en om meerdere redenen meest bijzondere, werk dat hij heeft gecomponeerd. Daarnaast is dit opus het meest populaire geworden en gebleven, ook al mocht al het lange tijd niet eens gedrukt worden. 
Op donderdag 28 april wordt het werk aan een nader onderzoek beschouwd in het programma Sacred Music van de Britse televisiezender BBC Four. De ondertitel daarvan luidt: The story of Allegri's Miserere.
De bijdrage wordt uitgezonden tussen 21:30 uur en 22:00 uur onze tijd. Daarin kunt u tevens kijken en luisteren naar een uitvoering van het opus in kwestie door het koor The Sixteen onder leiding van Harry Christopher.
Het stuk werd gecomponeerd voor een negenstemmig koor ─ twee koren met vier-, respectievelijk vijf stemmen ─ mocht niet worden gedrukt omdat het was bedoeld voor de Sixtijnse kapel (en) aangezien andere ensembles niet in staat zouden zijn de voordracht in de prakijk, en met name de versieringskunst te realiseren.

Carl Maria von Weber is Componist van de week

Net als op BBC Radio 3, met het muziekprogramma Composer of the week, zal ook de kleinere Nederlandse tegenhanger, Componist van de week van de Vara, uit te zenden via Radio 4, gewoon op maandag van deze week beginnen, ondanks het feit dat er sprake is van een christelijk element dat met die dag is verbonden.
Hoofdpersoon van de Nederlandse reeks in de week van maandag 25 april tot en met vrijdag 29 april, is de Duitse componist Carl Maria von Weber (1786-1826). 

De grootste verdienste van deze muziekmeester ligt in het muziektheater; hij wordt, geheel terecht, beschouwd als de grondlegger van de Duitse romantische opera. Als diens muziekdrama en Der Freischütz(1817-1821) en Euryanthe (1822-23) niet waren gecomponeerd, dan zou de muziek het tal van Wagners opera's aan een basis hebben ontbroken. Zijn Oberon(1825-26) heeft er op onnavolgbare wijze toe bijgedragen dat Felix Mendelssohn Bartholdy (1809-1847) zijn geniale muziek voor een Midzomernachtsdroom (1843) niet zo hebben kunnen componeren als in de praktijk is gebeurd.
Zoiets geldt in grotere lijnen binnen de muziekgeschiedenis immers ook: als Wagner niet zou hebben gecomponeerd als hij heeft gedaan, zou Mahler zijn symfonieën ook niet op die manier hebben kunnen schrijven. Je kunt een grotere boog spannen: zonder Papa Bach zou geen van de latere grote meesters hun oeuvre zo hebben kunnen realiseren als is gebeurd.
Het programma Componist van de week duurt slechts een half uur ─ tussen 19:30 uur en 20:00 uur ─, de Britse tegenhanger heeft de duur van een heel uur, en de middageditie wordt 's avonds laat nog eens herhaald.
Dat laatste zou eigenlijk met ons Nederlandse programma met min of meer dezelfde structuur eveneens moeten gebeuren. In plaats van het vele al te fragmentarische dat de luisteraars steeds wordt voorgezet, kan dit programma bijdragen tot een betere kwaliteit van de zender als geheel.  

Werk van Berlioz, gedirigeerd door Marc Minkowski

Op zondag 24 april, tussen 18:05 uur en 19:45 uur ─ hetgeen betekent aardig wat langer, tweemaal zo lang eigenlijk dan gebruikelijk is v oor het zondagse klassieke muziek-programma, vroeg in de avond uit te zenden door Arte-televisie ─ worden werken van de Franse supermusicus Hector Berlioz (1803-1869) gespeeld door Les Musiciens du Louvre onder leiding van Marc Minkowski.

Dirigent Marc Minkowski (Foto van website Les Musiciens du Louvre).

Gezien de summiere gegevens ─ de solisten en hun specifica zijn als volgt: Antoine Tamestit, altviool; en Anne Sofie von Otter, mezzosopraan ─kunnen we niet anders concluderen dan dat u een uitvoering van de symfonie Harold en Italie uit 18, met alviool-solopartij, en Les nuits d'été uit 1841, aangezien de zangpartijen daarin voor een mezzosopraan zijn.
In tegenstelling tot de meeste, maar dan doorgaans kortere, muziekprogramma's van dat tijdstip, zal deze uitzending vooralsnog niet worden herhaald.

Leon C. Bouman: Vreemde woorden in de muziek

Vandaag vond ik in één van de opruimingsdozen voor de etalage van een antiquariaat in mijn woonplaats het hierboven afgebeelde boekje van Leon. C. Bouman: Vreemde woorden in de muziek, in een herziene uitgave door Dr. K. Ph. Bernet-Kempers. Daarbij gaat het om een nog niet gebruikt exemplaar van het boekje dat voor de oorlog is uitgekomen bij de N.V. Erven P. Noordhoff, Groningen ─ Batavia. Die meneer Bouman was in leven Directeur der Muziekschool van de Mij ter Bevordering der Toonkunst.

De relatief kleine uitgaaf (13,3 x 9,5 cm ─ de afbeelding hierboven is op tweederde van die omvang) bevat tevens een lijst van de meest bekende Nederlandsche componisten, orkestdirigenten en schrijvers over muziek met eenige bijzonderheden omtrent hun werk door H.G.
Het boekje is herzien door Dr. K. Ph. Bernet Kempers, en aangevuld met een toelichting over de Italiaansche uitspraak door mejuffrouw J.L. Cohen, oud-leerares aan het Conservatorium te Amsterdam.
En zoiets telt 172 bladzijden, blijkt nooit te zijn gebruikt en kost toch maar één euro. In de praktijk krijg ik ook op die prijs ongevraagd nog altijd weer een mooie korting. Alleen al vanwege de curiositeit koop ik zo'n boekje, en nooit stelt zoiets teleur, vooral omdat steeds weer blijkt dat er altijd iets opduikt dat je niet verwacht.

Blazing a Trail, opdrachtwerk 2011 Nederlands Studenten Kamer Orkest, door Lucas Wiegerink

Lucas Wiegerink
(Foto: Daan Masseur)

Tijdelijk het middelpunt

Hoe dikwijls gebeurt het niet dat een jonge componist korte tijd in hevige mate het middelpunt van de aandacht vormt doordat hij ─ en dat is tegenwoordig gelukkig niet alleen maar meer hij ─ een opdrachtwerk schrijft voor een muziek-instituut; een compositie die echter niet zelden heel snel na de laatste uitvoering in een reeks vergeten is, en met dat werk, min of meer, de componist zelf. Dat is zeker gebeurd met het gros van de composities die in opdracht van het Nederlands Studenten Orkest en tevens met die van het Nederlands Studenten Kamer Orkest werden geschreven.
Een enkele keer ─ en dan is er sprake van een geluksmoment ─ gaat zo'n compositie toch een eigen leven leiden. Met Blazing a Trail van Lucas Wiegerink moet dat zonder meer gebeuren, omdat we met het resultaat van de aan hem verstrekte opdracht in zo'n moment van groot geluk zijn aangeland. En juist doordat we weten dat de meeste werken die in dat kader aan de muziekbibliotheken worden toegevoegd, het niet verdienen om lang bij stil te staan en veelal niet meer voorstellen dan a blazing trial, dienen we uiterst zorgvuldig om te gaan met die stukken welke repertoire dienen te houden, en Blazing a Trail is zo'n werk dat gekoesterd dient te worden en voor ons muziekleven in progressie moet kunnen blijven functioneren.

Blazing a Trail
Definitief gevestigd is die jonge Nederlander Lucas Wiegerink nog niet, al is hij aan diverse open oren evenmin voorbij gesuisd. Zijn compositie voor het NESKO is gisteravond in de kleine zaal van het cultuurcentrum De Oosterpoort te Groningen in  première gegaan, als onderdeel van de aldaar startende tournee van dat uit vijfenveertig musici bestaande ensemble[1].
Van de eerste tot de laatste noot weet Blazing a Trail de luisteraar te boeien en de muzikale boog gespannen te houden. Een harp, centraal in het orkest geplaatst voor de lessenaar van de dirigent, effent ─ in samenspel met enig slagwerk, waarvan de harp in wezen ook deel uitmaakt ─ de weg voor andere instrumenten die solistisch worden ingezet, en voor secties van het ensemble en voor het orkest als geheel. Zoals de harp erin slaagt het einddoel als rustpunt te bereiken, zo heeft Lucas Wiegerink zijn eigen weg gebaand binnen de geboden mogelijkheden van een kamerorkest als het NESKO.
Vanaf het eerste contact dat harpiste Maria Pozdnyakova maakt met de snaren van haar instrument, zit de toehoorder middenin het gebeuren. Dat is niet alleen een combinatie van de intellectuele benadering van de materie ─ die Lucas Wiegerink zonder twijfel mede door Louis Andriessen voor zijn 'instrumentenkoffer' is aangereikt ─, maar tegelijkertijd van de emotioneel zeer diep gewortelde wens tot het creëren van een eigen ontwikkeling: Blazing a Trail.

Originaliteit en eclecticisme
Wat dat werk van Lucas Wiegerink zo bijzonder maakt, is dat het resultaat van die combinatie van gevoel en verstand meer is dan de som der delen, en dat is precies wat goede muziek ─ respectievelijk een goede interpretatie daarvan ─ kenmerkt: een element buiten al het grijpbare, dat alle kunst verheft boven het alledaagse, maar het meeste nog in de muziek, die de meest onbeschrijfelijke aller kunsten is en blijft.
Het is dan ook, in wezen, onbegonnen werk om zelfs maar te proberen daarover op deze plek iets te melden, behalve dan nog dat Lucas Wiegerink een ─ overigens niet alleen maar ─ eclectisch meesterstuk heeft afgeleverd, waarin enkele grootmeesters der toonkunst uit de twintigste eeuw terug te vinden zijn: Edgard Varèse (1883-1965), Matthijs Vermeulen (1888-1967) en voornoemde telg uit het roemrijke Nederlandse geslacht Andriessen.

Harmen Cnossen
(Foto: Pepijn Zoon)

Herhaling dringend gewenst
En omdat meesterstukken nu eenmaal niet ergens in een lade voor het nageslacht onbereikbaar mogen blijven ─ en Blazing a Trail nog diverse malen op tal van daarvoor geschikte podia hoort te klinken ─, zou het niet verkeerd zijn om het in Groningen, en tot ver daarbuiten, opnieuw uit te voeren, en dan, onder meer, door het aldaar gevestigde ensemble: het Noord Nederlands Orkest, dat het in de programmering zou moeten opnemen. Dan zou het, in overleg met de componist, eventueel in een grotere bezetting (verdubbeling van de diverse partijen), kunnen worden gespeeld, al is en blijft het een oorspronkelijk werk voor kamerorkest, doch ook in die vorm kan het in de programmering van een groot symfonieorkest een rol spelen.
In de kleine zaal van De Oosterpoort in Groningen zaten zo'n 150 luisteraars tegenover vijfenveertig musici. Onder hen een oud-musicus van dat orkest in Groningen: een heel directe collega van NESKO-dirigent Harmen Cnossen, die ruim een decennium geleden paukenist van het NNO was [2]. Die voormalige NNO-slagwerker was eveneens zeer opgetogen over Blazing a Trail: hij maakt nu deel uit van de artistieke commissie van dat orkest, en hij zal het zijne doen om te trachten de door Lucas Wiegerink ingeslagen weg in onze contreien enigszins te effenen.
__________
[1] Tot en met zondag 17 april is het NESKO nog in vijf steden van ons land te beluisteren:
woensdag 13 april in de Marekerk te Leiden
donderdag 14 april in de Sint Janskerk te Maastricht
vrijdag 15 april in De Lindenberg te Nijmegen
zaterdag 16 april in de Geertekerk te Utrecht
zondag 17 april in de Beurs van Berlage te Amsterdam

[2] In die functie is Harmen Cnossen (toen nog Uilkens Cnossen) te zien in de Geïllustreerde Muziekinstrumenten Encyclopedie, die ik, samen met Bert Oling, in 2003 heb gepubliceerd en die sedertdien in acht talen verspreid over Europa en de VS is uitgekomen.

BBC Radio 3: Pre-Hear met werk Toru Takemitsu

De Japanse compo-
nist Toru Takemitsu.

Een totaal andere muziekmeester dan Franz Liszt is Toru Takemitsu (1930-1996), die in Tokio werd geboren en daar tevens is overleden.
Terwijl het programma van de Finale van het Internationaal Liszt-concours 2011 nog bezig is, begint om 22:45 uur onze tijd een drie kwartier durende uitzending van het programma Pre-Hear van BC Radio 3. Daarin kunt u luisteren naar de slagwerkgroep Nexus en het Pacific Symphony Orchestra onder ;eiding van Carl St. Clair het werk From Me Flows What You Call Time van bovengenoemde Japanner uitvoeren.
Dat werk draagt een intrigerende titel en maakt dermate nieuwsgierig dat van deze zijde meer berlangstelling bestaat voor die compositie uit 1990 voor vijf slagwerkers en orkest. Vanzelfsprekend kan zoiets tegenvallen, maar we geven er toch de voorkeur aan dat te gaan beluisteren, aangezien we die werken voor piano en orkest van Liszt al vele decennia hebben kunnen horen.
In het oeuvre van Takemitsu zijn onder meer invloeden van Claude Debussy (1862-1918), alsmede van Olivier Messiaen 1908-1992) te bespeuren

Driedelig portret van dirigent Giuseppe SInopoli

De Duitse regionale radiozender NDR Kultur presenteert zondag 3 april weer een aflevering van het muziekprogramma Die großen Stars der Musik. Deze keer gaat het om een driedelig portret, die op drie achtereenvolgende zondagen zal worden gepresenteerd. Het betreft een portret van de Italiaanse dirigent en componist Giuseppe Sinopoli (1946-2001).
Het eerste van de drie delen wordt de ether ingezonden op genoemde dag tussen 18:00 uur en 19:00 uur.
In april 2001 kreeg deze dirigent een hartaanval tijdens het dirigeren van een opera in Berlijn.

BBC Radio 3: twee opera's op één zaterdagavond

Bas-bariton Bryn Terfel

Wagner — Das Rheingold
Een live-uitvoering van het New Yorkse Metropolitan Opera House met de Vorabend van de muzikale tetralogie Der Ring des Nibelungen is getiteld Das Rheingold, en die opera zal op zaterdag 2 april, ´s avonds op het gebruikelijke tijdstip een aanvang nemen in het programma Opera on 3 van BBC Radio 3. Koor en orkest van de Metropolitan Opera House staan onder leiding van Fabio Luisi. Bryn Terfel is prominent aanwezig in dit dramatische muziekgebeuren.

Anna Nicole van Mark Anthony Turnage
Op dezelfde radiozender wordt dezelfde avond in een andere aflevering van hetzelfde programma vol met muziekdrama´s, een tweede opera uitgezonden, welke zeer recentelijk in première is gegaan, hetgeen op BBC Four-tv te volgen was: Anna Nicole. Het libretto werd geschreven door Richard Thomas. De opera is gebaseerd op het leven van het Amerikaanse model en actrice Anna Nicole Smith (1967/2007). Eva Maria Westbroek vertolkt de rol van deze Hollywood-figuur.
De eerste voorstelling werd gegeven op 17 februari van dit jaar in The Royal Opera House Covent Garden te Londen, en die versie is reeds via BBC Four-television uitgezonden.

__________
Meer opera´s worden die zaterdagavond uitgezonden. Daarover kunt u onder meer lezen in de laatste bijdrage op onze muziekdrama-site: Tempel van het Muziektheater van heden.