Mahlers Negende onder Haitink op Nederland 2

Het vierde onderdeel in de vijfdelige reeks Mahler-symfonieën die op evenzovele dagen achtereen door de Avro worden voorgesteld via de televisiezender Nederland 2, is de beurt op woensdag 29 juni aan de Negende Symfonie in D, die werd gecomponeerd in de jaren 1904-1906. Net als de drie voorafgaande en de nog volgende symfonie (op donderdag 30 juni) wordt ook deze gespeeld door het Concertgebouworkest. Dirigent voor deze gelegenheid is een bekend gezicht op de bok van het ensemble: Bernard Haitink. Internationaal geldt hij als Mahler-specialist, maar er bestaat ook een groepering collega's, orkestmusici, critici en toehoorders die er op dat punt een zeer afwijkende mening op na houden.
Hans van den Boom houdt ook deze keer weer een inleiding.
Een zeer uitgebreid artikel over deze symfonie, achtergronden en een toelichting op het opus, is te vinden op de fin de siècle-site All art is quite useless. Het stuk werd opgenomen op 10 januari 2007.

Boulez speelt Mahlers Zevende: Das Lied der Nacht

Dirigent Pierre Boulez

In de serie Mahler-symfonieën die de Avro vijf avonden achtereen via de televisiezender Nederland 2, laat op de avond uitzendt, is op maandag 27 juni de beurt aan de Zevende Symfonie in e-klein, gecomponeerd in de jaren 1904-1906. Het Concertgebouworkest staat in deze reeks van vijf symfonieën, zonder Das Lied von der Erde, elke avond onder andere leiding. Die Zevende, Das Lied der Nacht, wordt geleid door Pierre Boulez (geboren 1925).
De man is een groot dirigent en componist, en in tal van gevallen heeft hij interpretaties gerealiseerd van werken zoals je ze nooit eerder had gehoord. En of het om tempi of fraseringen ging, altijd opnieuw bleek dat Pierre Boulez verrassend was. Of dat nu om het oeuvre de drie grootheden van de (Neue) Wiener Schule gaat ─ Arnold Schönberg (1874-1951), Anton von Webern (1883-1945) en Alban Berg (1885-1935) ─ of om stukken van Claude Debussy (1862-1918) en Maurice Ravel (1875-1937), Boulez wist de aandacht van de eerste tot de laatste noot gespannen te houden.
Helaas was dat in symfonieën van Mahler, die ik in de loop van bijna een halve eeuw heb kunnen beluisteren, in het geheel niet het geval. Als laatste hoorde ik onlangs een herhaling van Mahlers Tweede ─ die was opgenomen ter gelegenheid van Pierre Boulez' tachtigste verjaardag en door Mezzo-tv werd uitgezonden ─ waarin Mahler weliswaar te herkennen viel, maar Boulez' interpretatie was niet bepaald inspirerend. Als eerste had ik dat, vierenhalf decennium geleden, met de Negende, die echt vreselijk was, en wat me daarna ter ore gekomen is, kwam bij mij niet anders ─ lees: niet positiever ─ over. Ik ken diens versie van de Zevende Mahler niet, dus daarover wordt hier (nog) geen oordeel gegeven, maar op basis van wat ik aan Mahler-interpretaties door Boulez wel ken, sta, zit of lig ik niet te popelen. Mijns inziens heeft de man een gebrek aan de juiste neurotische persoonlijkheidselementen om Mahler te 'pakken'. 
Evenals de andere Mahler-symfonieën in deze reeks wordt ook die Zevende ingeleid door Hans van den Boom.

Edouard Lalo is Componist van de week

Edouard Lalo

Het Vara-programma Componist van de week, dat in principe elke week vijf dagen wordt uitgezonden, heeft de werkdagen maandag 27 juni tot en met vrijdag 1 juli de Franse muziekmeester Edouard Lalo als protagonist. De man is op het concertpodium eigenlijk alleen bekend gebleven door zijn Symphonie espagnole voor viool en orkest uit 1874. Dezelfde noten-meester had een jaar eerder een concert voor viool en orkest in F-groot gepubliceerd dat bij lange na niet zo wijdverbreid is geraakt en derhalve ook niet met enige regelmaat op concertprogramma's van de symfonieorkesten prijkt. Diens Concert voor cello en orkest in d-klein uit 1877 wordt weliswaar iets minder vaak gespeeld, maar geniet toch ook nog redelijke bekendheid.
De Opéra van Parijs had bij Lalo een ballet besteld dat in 1882 als Namouna werd opgeleverd. Claude Debussy was van mening dat er heel veel saai-domme balletten bestonden, maar dat hem in ieder geval ook een meesterwerk bekend was: Namouna. Hoewel we dat stuk nooit op het programma van een operahuis hebben gezien, betekent dat op zich uiteraard niets. Een versie op geluidsdragers is wel enigszins bekend geraakt.
Zoals gebruikelijk wordt het programma ook deze week van maandag tot en met vrijdag, steeds tussen 19:30 uur en 20:00 uur door die zender de ether ingestuurd.

Traverso en klavecimbel zondag in kerk Midwolde

Laatste concert in seizoen van Musica Antiqua Nova

traverso uit 1740

Het is inmiddels een traditie geworden dat de in Groningen gevestigde instelling voor oude muziek, Musica Antiqua Nova, het laatste concert van elk seizoen vult met composities van Johann Sebastian Bach (1685-1750).De uitvoerenden zijn Kate Clark, traverso; en Menno van Delft, klavecimbel.
Deze keer wordt het concert niet in de Lutherse Kerk in het centrum van Groningen gegeven, maar in de Nederlands Hervormde Kerk van Midwolde, gevestigd in de Hoofdstraat (nummer 134). Het programma bestaat uit vijf onderdelen, waarvan drie sonates voor fluit en klavecimbel, één partita voor fluitsolo en een stuk voor klavecimbel (dat we vroeger hebben moeten spellen als clavecymbel, hetgeen meer past bij de sfeer van MAN). Dit concert wordt gerealiseerd in samenwerking met de Stichting Oude Groninger Kerken.

Kate Clark, traverso

De uitvoerenden zijn Kate Clark, traverso; en Menno van Delft, klavecimbel.

─ Sonate in e-klein, BWV 1034

─ Chromatische Fantasie en Fuga in d-klein, BWV 903

─ Sonate in E-groot, BWV 1035

─ Partita in a klein voor fluit, BWV 1013

─ Sonate in b-klein, BWV 1030

Radioconcerten: strijkkwartetten uit vier perioden

Het lijkt warempel wel of de diverse West-Europese radiozenders onderling hebben afgesproken dat er dezer dagen meer strijkkwartetten moesten worden geprogrameerd, want het is deze week wel raak. Nog een geluk dat het fenomeen strijkkwartet tot de topstukken van het klassieke repertoire behoort. Voor het Nachtconcert op Radio 4, vroeg in de nacht op woensdag komen we drie kwartetten tegen van twee componisten die tot de absolute top behoren. Nog diezelfde avond is het ook raak met vier kwartetten, dan van vier verschrillende componisten uit evenzovele perioden van de muziekgeschiedenis. Dat gebeurt met het Derde Kwartet uit 2008 van Krysztof Penderecki (geboren 1933) in een muziekprogramma van de Duitse regionale radiozender WDR3, als onderdeel van een concert dat tussen 20:00 en 22:00 uur zal worden uitgezonden. De drie overige kwartetten worden voorgesteld in het programma Radio 3 live in concert van de Britse zender BBC Radio 3.

Dmitri Sjostakovitsj, geschilderd door Michael Buter, Groningen

Ter opening van het optreden door het Skampa Quartet, vanaf 20:30 uur onze tijd op woensdag 22 juni, live vanuit de Londense Wigmore Hall, klinkt de Quartettsatz in e-klein (D 703 uit 1820) van Franz Schubert (1797-1828); direct daarna spelen dezelfde musici het Derde Kwartet in F-groot, opus 73, uit 1946 van Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975).
Heel direct na de Tweede Wereldoorlog heerft Sjostakovitsj veel gewerkt voor Radio Moskou, onder meer als pianist met het Staats-Beethovenkwartet. Zijn Derde Strijkkwartet heeft hij aan die musici opgedragen, vanwege het zware werk dat die vier musici, samen met de componist, tijdens de oorlogsjaren hadden verricht.
Tussen 21:15 uur en 21:35 uur wordt gepauzeerd en zal het programma Twenty minutes worden uitgezonden. Daarna wordt het concert vervolgd, eerst met het Strijkkwartet nr. 14 in As-groot, opus 105, uit 1895 van Antonín Dvorák (1841-1904).
Daarna klinkt er tot 23:00 uur nog diverse licht klassieke muziek.

Componist van de week: William Sterndale Bennett

William Sterndale Bennett
(1816-1875). Ets van D.J. Pound,
naar een foto van John Jabez
Edwin Mayall (1813-1901)

De Engelse componist William Sterndale Bennett (1816-1875) was een generatiegenoot van Felix Mendelssohn Bartholdy (1809-1847) en Robert Schumann (1810-1856), maar hij heeft hen beiden ongeveer twee decennia overleefd.
Bennett geniet de reputatie dat zijn vroege composities verwantschap vertonen met die van de bovengenoemde collega's. Het zal dan ook geen al te grote verbazing wekken dat zijn vroege werken vooral in Duitsland, bij de liefhebbers van de muziek uit die periode, op veel instemming kunnen rekenen.
William Bennett vervult dezer dagen de functie van Componist van de week in het gelijknamige radioprogramma dat op werkdagen tussen 19:30 uur en 20:00 uur door de Vara via Radio 4 wordt uitgezonden. In dit geval op de avonden van maandag 20 tot en met vrijdag 24 juni.

KamerFilharmonie Der Aa speelt Tsjajkovski e.a.

Pjotr Iljitsj Tsjajkovski

Voordat de in Groningen gevestigde KamerFilharmonie Der Aa het derde en laatste concert van dit seizoen ─ dat tevens het eerste is in het bestaan van dit ensemble ─, besluit met de nieuwste versie van de Eerste Symfonie van Johan de Meij, en waarvan het ensemble verleden zaterdagmiddag een fragment heeft laten horen aan het winkelend publiek in de binnenstad Groningen, zullen twee Serenades worden uitgevoerd: één voor blazers (Richard Strauss, opus 7), en één voor strijkers (Tsjajkovski, opus 48).
Die Symfonie van Johan de Meij, oorspronkelijk geschreven voor harmonieorkest, en door de Amsterdamse Politiekapel onder leiding van Arie van Beek gespeeld met één toegevoegde cello, is later aangevuld met een versie voor symfonieorkest. Het opus draagt de titel The Lord of the Rings en is gebaseerd op de boeken met die titel, geschreven door J.R.R. Tolkien (1892-1973).
Veertig jaar oud was Pjotr Iljitsj Tsjajkovski (1840-1893) toen hij zijn Serenade voor strijkorkest in C-groot componeerde. Het zou een stuk worden dat over de hele wereld bewondering zou oogsten en lang de programma's van diverse orkesten zou blijven sieren. Tegenwoordig horen we het stuk minder vaak, maar vrijdagavond 17 juni speelt de KamerFilharmonie Der Aa dat opus in theater De Tamboer te Hoogeveen en op de avond van zondag 19 juni in het cultuurcentrum De Oosterpoort in Groningen. Gastdirigent voor deze gelegenheid is Ivan Meylemans, assistent-dirigent van het Concertgebouworkest.
Zie tevens de bijdrage van woensdag 15 juni op onze zustersite Cultuur in Groningen en omgeving.

Koning David, bijbels-muzikale sleutelfiguur

Componist Johannes Kuhnau

In de aflevering van het programma Vesper spezial van de Duitse radiozender WDR 3, die op zondag 12 juni, tussen 18:05 uur en 20:00 uur te beluisteren valt, worden zes composities voorgesteld die op directe, dan wel indirecte wijze, een associatie rechtvaardigen met (Koning) David.
Vijf van die stukken zijn (slechts) fragmenten, alleen de Ouverture David's lamentation over Saul and Jonathan uit 1736 van de Engelse componist William Boyce (1711-1779), is compleet. Het vormt het vierde onderdeel van het concert. Daaraan gaan derhalve nog drie composities vooraf: als eerste een fragment uit Musicalische Vorstellung einiger Biblischen Historien, voor clavichord van Johannes Kuhnau (1660-1722). Daarna volgt een werk van de Duitse componist Reinhard Keiser (1674-1739): een fragment uit Der siegende David uit 1721.

Componist Ferdinand Ries

De onvermijdelijke Georg Friedrich Händel (1685-1759) komt aan bod met een fragment uit het oratorium Saul (1739).
Het concert gaat verder met een fragment uit het oratorium Die Könige in Israel, opus 176, uit 1837, van Ferdinand Ries (1784-1838). Tot slot klinkt nog een fragment uit een compositie die geheel uit de toon lijkt te vallen in dit kader: de Davidsbündlertänze, opus 6, uit 1837, van Robert Schumann (1810-1856).

Kikimora van Anatoli Ljadov op BBC Radio 3

Anatoli Ljadov (1855-1914)

Anatoli Ljadov (1855-1914) was een Russische componist die een tijdlang geheel vergeten leek, althans in het Westen. Ik herinner me dat diens orkestwerk Het betoverde meer, opus 62 uit 1909, op het programma stond, nu een halve eeuw geleden, van het Noordelijk Filharmonisch Orkest in Groningen.
De grote zaal van de onvolprezen Harmonie was bijna vol, maar op rij 33 waren nog een paar stoelen onbezet. Ik arriveerde tegelijk met mijn leraar Latijn, die bij het zien van de naam Ljadov in het programmaboekje (dat toen een kwartje kostte), tegen mij zei: "Dat lijkt me een beproeving." Daarmee gaf hij te kennen dat hij niet zo zeer leek open te staan voor iets nieuws (lees: onbekends), al was dat, op basis van de jaartallen van de componist, ten minste een halve eeuw oud. Toen het orkest het stuk onder leiding van Roelof Krol had gespeeld, sprak de man wel zijn bewondering uit. De sprookjesachtige sfeer en de voortreffelijke uitvoering had hij juist onderkend en in zich opgenomen.
Op donderdag 9 juni kunt u via BBC Radio 3, in het programma Radio 3 Live in concert luisteren naar het symfonisch gedicht Kikimora, opus 63, uit 1909, van deze Ljadov.
Helaas volgen daarna nog twee beroerde stukken, beide van Sergej Rachmaninov (1873-1943). Daarbij gaat het om één van de meest abjecte werken voor piano en orkest die ooit zijn geschreven: het Tweede Pianoconcert, in c-klein, opus 18, uit 1901 (solist Kirill Gerstein), gevolgd door de Symfonische Dansen uit 1940 van dezelfde componist.
Het Philharmonia Orchestra wordt geleid door Yuri Temirkanov.

György Ligeti wordt herdacht in NDR's Neue Musik

Vijf jaar geleden overleed, op 12 juni, de Hongaars-Oostenrijkse componist György Ligeti, die in 1923 in het Roemeense Tamaveni werd geboren op 28 mei.
In het programma Neue Musik ─ dat een vast onderdeel vormt van het geheel van hetgeen de Duitse regionale radiozender NDR Kultur te bieden heeft ─ wordt in de aflevering van woensdag 8 juni een portret geschetst van de componist in kwestie: György Ligeti zum 5. Todestag luidt de titel van de aflevering, die zal worden uitgezonden tussen 21:25 uur en 22:00 uur.

Van links naar rechts: György Ligeti, Lucas Ligeti, Mevrouw György Ligeti,
Conlon Nancarrow, en Michael Daugherty tijdens een bijeenkomst in het
Oostenrijke Graz van de Wereld Muziek Dagen in Graz,1982

Felix Mendelssohn, diens nazaten en de nazi's

De Britse televisiezender BBC Four presenteert op vrijdag 3 juni, tussen 20:30 uur en 21:30 uur onze tijd, de documentaire Mendelssohn, the nazis and me van Sheila Hayman, die een verre verwant is van Felix Mendelssohn Bartholdy (1809-1847).

Sheila Hayman

Het belangrijkste onderwerp van de film is het verbod dat de nationaal-socialisten hebben uitgevaardigd op de muziek van de Jood Mendelssohn. Die boycot met strenge sancties heeft tot op de huidige dag verregaande gevolgen met zich meegebracht voor de nazaten van de componist.
Eén van de directe gevolgen van het verbod was dat de voor muzikale zaken verantwoordelijken binnen het toenmalige regime in Nazi-Duitsland toen op zoek zijn gegaan naar vervangende muziek voor Ein Sommernachtstraum. Als eersten heeft men twee bekende muziekmeesters die op enigerlei wijze de naziheerschappij niet al te negatief beschouwden: Richard Strauss (1864-1949) en Hans Pfitzner (1869-1949) ─ die beiden ook nog enige tijd te boek hebben gestaan als der letzte Romantiker ─, doch dezen beseften dat daar iets onmogelijks werd gevraagd, want zij wisten dat Mendelssohns muziek niet te overtreffen was, en daarom hebben beiden de opdracht geweigerd. De abjecte opportunist Carl Orff (1895-1982) die heel wat verschrikkelijk notengedram heeft veroorzaakt, nam de opdracht wel aan. Zesmiljoen-voudig BAH.