Wagners 'Tristan und Isolde' is vrijdag 7 december uit de Scala van Milaan te volgen op Arte-televisie

Eenmalige uitzending
Op vrijdag 7 december wordt via de Duits-Franse cultuurzender Arte uit de Scala van Milaan de opera Tristan und Isolde van Richard Wagner [ NB ] uitgezonden. Deze voorstelling duurt van 19:00 uur tot middernacht, en wordt tweemaal onderbroken door een pauze van ongeveer een half uur: de eerste begint om 20:20 uur, de tweede om 22:15 uur. Koor en orkest van de Scala van Milaan worden gedirigeerd door Daniel Barenboim. De hoofdrollen worden gezongen door Ian Storey, tenor en Waltraud Meier, sopraan. Patricia Carmine tekent voor de regie. Het is de ënscenering zoals die indertijd door Patrice Chéreau is gerealiseerd.
Ieder jaar wordt het operaseizoen in de Milanese Scala geopend op 7 december, omdat dit de naamdag is van de stadspatroon van Milaan, de heilige Ambrosius. Het is voor het eerst dat de Bayerische Rundfunk, samen met Arte-televisie deze gebeurtenis kan bijwonen.
In tegenstelling tot menig andere muziekuitvoering zal deze uitzending niet worden herhaald.

Voorbereidingen in 1865
Nadat Richard Wagner wat onenigheid met König Ludwig II had gehad, wilde hij weten waar hij aan toe was, en schreef de majesteit daarom op 11 maart 1865 een brief waarin hij de vraag stelde of hij moest vertrekken dan wel kon blijven. "Teurer Freund. Bleiben Sie hier, bleiben Sie hier, Alles wird herrlich wie zuvor." De dag daarop begon Wagner met de voorbereidingen voor de première, samen met de toen negenentwintigjarige Ludwig Schnorr von Carolsfeld en diens elf jaar oudere wederhelft Malvine. De echtgenote van de dichter Georg Herwegh, die deze gebeurtenis heeft bijgewoond, berichtte dat Wagner al snel tot de conclusie kwam dat dit het ideale paar was voor de beide hoofdrollen. "Wenn eine Stelle besonders schon gesungen war, so sprang Wagner auf und küsste lebhaft den Sänger oder die Sängerin, stellte sich vor Freude auf den Kopf oder rannte in den Garten und kletterte jubelnd auf einen Baum," heeft ze voor het nageslacht bewaard.

"Onuitvoerbaar"
Een maand later, op 10 april werd dochter Isolde, kind van Richard Wagner en Cosima von Bülow — de latere tweede mevrouw Wagner — geboren, en nog op diezelfde dag begon de bedrogen echtgenoot Hans von Bülow met de repetities van de muziek. Volgens de literatuur had hij de directietechniek van de componist tot in detail overgenomen, en hij voelde een diepe muzikale verwantschap, waardoor hij in staat was, zelfs heel direct na een zware ziekte met verlammingsverschijnselen, de orkestleden te enthousiasmeren voor deze nieuwe klankentaal vol leidmotieven die als een spinnenweb dooreen liepen. Iets dat tot dan toe nog niet eerder door een componist was geëist. Een goede eerste uitvoering op de geplande datum, 15 mei, scheen niets meer in de weg te staan, maar mevrouw Schnorr was op het laatste moment hees geworden, waardoor de opvoering alsnog moest worden afgezegd, hetgeen onmiddellijk ervoor zorgde dat de geruchtenstroom weer op gang kwam met als hoofdmotief: "Tristan is toch onuitvoerbaar." Dat irriteerde de overgevoelige, hypernerveuze koning, met als gevolg dat Wagner wel even vreesde voor een nieuwe datum, maar de koning besliste: 10 juni, en zijn wil geschiedde.
Op 10 juni werd de première toch nog in het Konigliche Hof- und Nationaltheater te München gegeven. Het werd kwalitatief een enorm succes, ook volgens een deel van de recensenten, die vornamelijk in uitersten dachten en voelden. Maar hier en daar werd reeds direct herkend dat men een 'epochemachendes Werk' had bijgewoond, dat de tand des tijds eveneens zou doorstaan. Al duurde het wel even voordat het publiek er ook mee uit de voeten kon. Dat was echter al wel het geval bij de laatste van de vier voorstellingen, drie weken na de première. Wagner, von Bülow, het orkest, maar vooral Ludwig Schnorr von Carolsfeld de Tristan, die onder het gevleugelde woord Nomen est Omen zou moeten worden gerangschikt. Drie weken later overleed hij en het is tot op de huidige dag onduidelijk wat de preciese oorzaak is geweest.
Ook Ludwig II moet wel enthousiast zijn geweest, aangezien hij zijn Raddampfer — de raderstoomboot waarmee hij op de Starnberger See voer — de naam Tristan heeft gegeven.
___________
Afbeeldingen
1. Dirigent Daniel Barenboim.
2. Het echtpaar Ludwig en Wilhelmine Schnorr von Carolsfeld, gefotografeerd tijdens de generale repetitie van Tristan und Isolde in het voorjaar van 1865.
3. Dirigent Hans von Bülow wist het orkest te winnen voor de volstrekt nieuwe muziek van Wagners Tristan.
4. Ludwig II voor zijn raderstoomboot Tristan. (Detail uit een grotere afbeelding.)

[ NB ] De Duitse radiozender NDR Kultur begint volgens de programmagidsen reeds om 18:00 uur, maar volgens info van de zender zelf, gepubliceerd op Iternet, begint het programma reeds om 16:55 uur. Het zou dus kunnen zijn dat de televisie-uitzending via een zogenoemd uitgesteld relais wordt gerealiseerd.

Zie ook de bespreking op onze site Cultuurtempel van het verleden week verschenen plaatwerk door Wagner-specialist Walter Hansen over het leven van deze componist:
http://cultuurtempel.blogspot.com/2007/11/schitterende-beeldbiografie-over.html