De luitspeler van Michelangelo Merisi da Caravaggio

Hier ziet u een detail uit het schilderij De luitspeler, in een donkere, relatief onopvallende lijst. Zo is een reproductie via internet te bestellen. De meester is de in 1571 te Caravaggio geboren Michelangelo Merisi uit die plaats. En hoewel die toevoeging niet een onderdeel is van zijn familienaam is tot de huidige dag die schilder als Caravaggio bekend gebleven. Hij overleed in 1610.
Dezer dagen staat de schilder in het centrum van de belangstelling op de Britse cultuurzender BBC Radio 3. Meer daarover kunt u vinden in een bijdrage van heden op onze zustersite Tempel der beeldende kunsten.

Cultura 24 presenteert Charles Koechlins Offrande

Charles Koechlin.

Op woensdag 27 juli, 's avonds tussen 23:00 uur en middernacht, kan iedere muziekliefhebber, en vooral degenen die zich nadrukkelijk interesseren voor Franse klassieken ─ en al helemaal als de helaas minder bekende Fransman Charles Koechlin (1867-1950) tot die interessesfeer behoort ─, kijken en luisteren naar de registratie van een uitvoering van Offrande musicale sur le nom de BACH, opus 187, uit 1942. De uitvoering werd gerealiseerd door het Radio Filharmonisch Orkest onder leiding van Ed Spanjaard. Het programmaonderdeel van Cultura 24 wordt gepresenteert onder dezelfde naam als de eerdere uitvoering(en) op de 'normale' televisiezenders: Klassiek, gevolgd door de bij het gebeuren passende titel, in dit geval de naam van de componist.
Op donderdag 28 juli wordt, tussen 19:00 uur en 20:00 uur een herhaling geboden op dezelfde zender. Voor eventuele herhalingen overdag en in de nachtelijke uren raadplege men de Programmagegevens op de website van de zender in kwestie.

Hongaarse muziekmeesters tijdens BBC Proms

Vladimir Jurowski in 2011.

Drie grootmeesters der toonkunst, allen van Hongaarsen huize, staan op het programma van het BBC-Promconcert dat op dinsdag 26 juli in de Albert Hall te Londen wordt gegeven door het London Philharmonic Orchestra onder leiding van Vladimir Jurowski. Het concert begint om 20:30 uur onze tijd.
Het optreden wordt geopend met de schitterende Dansen uit Galanta uit 1933 van Zoltán Kodály (1882-1967). Over die compositie kunt u meer lezen in een op deze site eerder gepubliceerde bijdrage van 18 mei 2009.
Daarna soleert Jean-Efflam Bavouzet in het Concert voor piano en orkest nr. 1 uit 1926 van Béla Bartók (1883-1945), waarna het optreden wordt besloten met Eine Faust Symphonie, naar Goethe's beroemdste opus, gecomponeerd in de jaren 1854/1857 door Franz Liszt (1811-1886).

Pianist Jean-Efflam Bavouzet.

Deze uitvoering zal in dezelfde week nog tweemaal te volgen zijn: de eerste keer in het programma Afternoon on 3 van BBC Radio 3, dat door die zender op donderdag 28 juli, tussen 15:00 uur en 17:30 uur onze tijd, wordt uitgezonden.
Een dag later is het geheel nog eens te horen ─ en dan tevens te zien ─ op de televisiezender BBC Four, tussen 20:30 uur en 22:50 uur onze tijd.

Franz Liszt is BBC Radio 3's Composer of the week

De Britse week van een Hongaarse muziekmeester

Franz Liszt in 1856. Portret
doorWilhelm von Kaulbach
(1805-1874).

Nu we bijna totaal zijn overrompeld door al meer dan achttien maanden Mahler-Jaar ─ zowel 2010 alsook 2011 ─ zouden we bijna vergeten dat 2011 ook nog eens te boek staat als Liszt-Jaar en als zodanig veel minder prominent dan zijn latere collega door de concertzalen en delen van de ethermedia van, in ieder geval, Europa, 'spookt'.
We kunnen dan ook in principe alleen maar positief gestemd zijn over de ons geboden mogelijkheid om Franz Liszt (1811-1886) in uw aandacht aan te bevelen, nu BBC Radio 3 gedurende vijf dagen, van maandag 25 juli tot en met vrijdag 29 juli, tweemaal per dag een uur voor leven en werk van deze Hongaarse muziekmeester vrij te maken, al moet daar direct aan worden toegevoegd dat het tweede uur tijdens die vijf dagen 'slechts' een herhaling biedt van wat eerder diezelfde dag reeds is uitgezonden. Toch biedt het, intussen klassiek geworden programma Composer of the week in principe altijd in totaal vijf uur in zo'n week met muziek en wetenswaardigheden van de schepper van de toonkunst in kwestie.
Donald Macleod vertelt in die vijf uur over Liszt, Ferenc vooral in de periode welke als diens hoogtijdagen worden omschreven.
Op de genoemde vijf dagen is het programma te beluisteren tussen 13:00 uur en 14:00 uur, en nogmaals 's avonds tussen 19:30 uur en 20:30 uur onze tijd.

Spaanse nacht met BBC Philharmonic Orchestra

Het concert op vrijdag 22 juli in de reeks BBC Proms 2011 op het podium van de Albert Hall in Londen zal worden gegeven door het BBC Philharmonic Orchestra onder leiding van Juanjo Mena, bestaat uit zes onderdelen, welke alle betrekking op Spanje hebben. Slechts één van die stukken is gecomponeerd door een Spanjaard: Manuel de Falla (1876-1946): Nachten in Spaanse tuinen, voor piano en orkest, gecomponeerd in de jaren 1911-1915.

Claude Debussy in 1908.

Twee andere componisten zijn van de partij met in totaal vijf stukken, en daarmee wordt de rest van het programma opgevuld: drie stukken zijn van Claude Debussy (1862-1918), een meester die weliswaar nooit in Spanje is geweest maar door zijn intense gevoeligheid de sfeer van dat l;and grandioos gestalte heeft weten te geven.
Van Debussy klinken Gigues (1) geschreven in de jaren 1909-1912, Rondes de printemps (3), uit de periode 1905-1908 en Iberia (5), gecomponeerd in de jaren 1905-1909, alle uit Images.
Van Maurice Ravel (1875-1937) worden gespeeld de Rhapsodie espagnole (2) uit 1907, en als voorlaatste werk (4) Alborada del gracioso, oorspronkelijk geschreven voor piano in de jaren 1904/05.

Hallé Orchestra op Proms 2011 in Albert Hall

Hallé Orchestra
Het concert van donderdag 21 juli in het kader van de BBC Proms 2011, in de Londense Albert Hall, zal worden gegeven door het Hallé Orchestra uit Manchester, dat jarenlang onder leiding van Sir John Barbirolli (1899-1970) heeft gestaan, en thans Mark Elder als dirigent heeft.
Het concert gaat van start om 20:30 uur onze tijd, en zal worden uitgezonden door de televisiezender BBC Four en tegelijkertijd door de cultuurzender BBC Radio 3. Neerlands Radio 4 neemt het concert over in het programma Zomeravondconcert, dat om 20:00 uur begint.

Tweemaal Sibelius
Zowel vóór de pauze, alsook daarna, bestaat het concert uit twee onderdelen: in de eerste helft gaat het in beide gevallen om composities van de Finse meester Jean Sibelius (1865-1957): allereerst de tweede suite met de titel Scènes historiques, opus 66, uit 1912, gevolgd door diens laatste symfonie, de Zevende in C grote terts, opus 105, uit 1924.

Bartóks Derde Pianoconcert en Janáceks Sinfonietta

Bastrompet, gestemd in C.

Voor meer informatie en een toelichting op het eerste werk na de pauze, het Derde concert voor piano en orkest van Béla Bartók (1881-1945) zij hier verwezen naar een artikel dat op deze site is gepubliceerd op woensdag 2 juli 2008.
Tot slot wordt de Sinfonietta uit 1928 van Léos Janácek (1854-1928) uitgevoerd; een veeleisende compositie met vijfentwintig koperblazers, met veertien trompetten: twaalf normale en twee bastrompetten; daarnaast vijf trombones, vier hoorns en twee tuba's; slagwerk, drie harpen en veel strijkers. Tegenover die massaliteit verwacht je er wel zestig (op basis van acht contrabassen). [1]
Nu is er altijd weer een mogelijkheid gevonden om dergelijke producties voor de BBC Proms te realiseren, maar voor het geval dat met die veertien trompetten niet zou zijn gelukt, is er een troost: er bestaat een versie waarin negen trompetten zijn voorgeschreven, en dat scheelt dan toch weer een slok op een borrel.
Die laatste versie heb ik in de jaren zestig van de vorige eeuw in de akoestisch meest ideale omstandigheden meegemaakt in de Harmonie van Groningen. De toenmaals vaste dirigent van het orkest aldaar heeft het binnen enkele jaren tweemaal op het programma gezet.
__________
[1] Tijdens de eerste uitvoering is gebleken dat Mark Elder eveneens de versie met negen trompetten heeft gespeeld, en daar vijftig strijkers tegenover heeft gezet: op basis van zes contrtabassen.
Het concert zal worden herhaald in de reeks Sunday concert op BBC Radio 3, zondag 24 juli, 's middags tussen 15:00 uur en 17:00 uur.

Igor Stravinski en het paard van de koning

Decorontwerp van Nikolaj Rjoerich (1874-1947) voor het eerste 
bedrijf van het ballet Le sacre du printemps van Igor Stravinski.

Tijdens de pauze van het concert dat dinsdag 19 juli in het kader van de BBC Proms 2011 zal worden uitgezonden door BBC Radio 3 ─ tussen 20:00 uur en 22:15 uur onze tijd ─ kunnen we luisteren naar het programma Twenty minutes (tussen 20:50 uur en 21:10 uur) wordt ─ onder de titel Stravinsky and the king's horse ─ aandacht besteed aan de Londense première van Le sacre du printemps van Igor Stravinski (1882-1971).
Na afloop van dat pauze-programma wordt het Proms-concert in de Albert Hall van Londen besloten met een uitvoering van bovengenoemde compositie, door het Orchestre Philharmonique de Radio France onder leiding van Myung-Whun Chung.

Frederick Delius is thans Componist van de week

De Engelse muziekmeester Frederick Delius (1862-1934) vervult dezer dagen ─ dat wil zedggen van maandag 18 juli tot en met vrijdag 22 juli ─ de functie van Componist van de week. Hij is een bij het grote publiek nog altijd onderschatte componist.
Ter gelegenheid van zijn gelijke functie in de reeks van BBC Radio 3 hebben we op zondag 25 mei 2008 op deze site een uitgebreid artikel over de man gepubliceerd, waarnaar we dan ook graag verwijzen voor het geval u nader mocht worden geïnformeerd over het wel en, niet te vergeten het vele, wee dat de mens Frederick Delius is wedervaren.
Vijf keer bijna een half uur muziek van de man kunt u beluisteren op Radio 4, tijdens de genoemde avonden, steeds tussen 19:30 uur en 20:00 uur.
Het zal daarbij ongetwijfeld gaan om de integrale herhaling van het programma dat in deze reeks reeds werd uitgezonden in oktober 2007.

Arte-tv: Franz Liszt ─ orgel, cello en sopraan

Franz Liszt in de periode
1860-1870. Foto van
Pierre Petit (1832-1909).
Deze geretocheerde versie
bevindt zich in het Musée
d'Orsay te Parijs.

Hoewel men af en toe, min of meer terecht, de indruk kan krijgen dat 2011 in het kader van het klassieke muziek-gebeuren uitsluitend een Mahler-Jaar is, mag men niet zomaar voorbijgaan aan het feit dat het tweehonderd jaar geleden is dat Franz Liszt op 22 oktober werd geboren. We kunnen derhalve verwachten dat muziek van die meester eveneens hier en daar, af en toe, wellicht niet in de geheel eigen, vertrouwde omgeving, zal worden voorgesteld. Maar gelukkig zijn daar nog de ethermedia, die het hunne kunnen bijdragen.
Dat gebeurt, onder meer, op zondag 18 juli, tussen 19:15 uur en 20:00 uur, als Arte-tv een registratie voorstelt van een concert dat in de Ludwigskirche te Saarbrücken werd gegeven. Daarbij zong de sopraan Juliane Banse, en speelden de celliste Wen-Sinn Yang en de orgelist Christian Schmitt.
Het betreft een opname uit 2010 gerealiseerd door Karina Fibich.
De uitzending zal tweemaal worden herhaald: eerst op vrijdag 29 juli, 's ochtends om 06:00 uur en dan op donderdag 4 augustus, eveneens 's ochtends om 06:00 uur

Strijkkwartetten: bekend en onbekend

Dat zowel Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) alsook diens collega en stadgenoot Ludwig van Beethoven (1770-1827) een respectabel aantal strijkkwartetten hebben gecomponeerd ─ drieëntwintig, respectievelijk zestien ─ is in vrijwel alle kringen van liefhebbers van het genre in kwestie wel bekend. Dat betekent echter niet per definitie dat men dan eveneens bekend is met kwartetten van de Australische componist Carl Vine (geboren 1954), die er inmiddels vijf heeft geschreven.
Om 14:00 uur Nederlandse tijd begint op de Britse cultuurzender BBC Radio 3 de vierde aflevering ─ van in totaal twaalf ─ van het City of London Festival 2011. De aflevering van vrijdag 15 juli duurt, net als de voorafgaande afleveringen, een uur, en in die tijd speelt het Elias String Quartet twee strijkkwartetten: eerst het Vierde uit 2004 van Carl Vine, gevolgd door het Kwartet in Es, opus 74, uit 1809 van Beethoven, met als titel Die Harfe.

Postzegel ter herdenking van
Mozart; uitgifte 2 januari 2006.

Vrijwel gelijktijdig met dat laatstgenoemde werk wordt op de Duitse, culturele regionale radiozender WDR3 het Strijkkwartet in G, KV 156, uit 1773 van Mozart voorgesteld, in het programma Passagen, dat door die zender tussen 12:05 uur en 15:05 uur wordt voorgesteld. Elf onderdelen telt het programma van die middag; het Mozart-Kwartet wordt als laatste stuk gespeeld.

Relatief onbekende meesters in Classical collection

Hans Christian Lumbye,
afbeelding naar een litho-
grafie van A. Toller

In het programma Classical collection  dat op vrijdag 14 juli 's ochtends vanaf 11:00 uur tot 13:00 uur in de middag, onze tijd, door de Britse zender BBC Radio3 zal worden uitgezonden, worden vijf composities voorgesteld; drie daarvan zijn van internationaal befaamde grootmeesters: Fryderyk Chopin (1810-1849), Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) en Hector Berlioz (1803-1869).
Dan komen er nog twee stukken in voor van componisten, van wie de namen nu niet bepaald voor op onze tong liggen; anders gezegd: het gaat daarbij om onbekende grootheden, waarvan in onze contreien  de Deen Hans Christian Lumbye (1810-1874) ons niet bewust eerder onder de ogen of oren is gekomen, althans niet bewust. Van die Scandinaviër wordt de compositie Drømmebilleder (Droombeelden) gespeeld. [1]
Als laatste werk van het concert tijdens die uitzending komt de Symfonie in D uit 1793, getiteld Mirza, van de Franse meester François-Joseph Gossec (1734-1829) uitgevoerd.
__________
[1] Lumbye had tevens als dirigent van zijn eigen orkest naam gemaakt, en hij ging ermee op tournee. Later nam eerst zijn zoon Karl (1841-1910), en in 1891 nam diens jongere broer Georg (1843-1922) dat werk over. Beide jongere Lumbye's werden in de Deense hoofdstad geboren en zijn er tevens overleden.

Portret van de pianist Piotr Anderszewski

De Pools-Hongaarse pianist
Piotr Anderszewski.
Foto: K. Miura 2007

Arte-tv verblijdt de liefhebbers van klassieke pianomuziek op maandag 11 juli met een bijna anderhalf uur durend gefilmd portret van de Pools-Hongaarse pianist Piotr Anderszewski, die met de camera werd gevolgd tijdens een tournee door Hongarije en Polen.
De uitzending, die is voorzien op het beeldformaat 16:9, wordt op bovengenoemde maandagavond gerealiseerd tussen 22:00 uur en 23:25 uur. Het is een film van Bruno Monsaingeon, uit 2009, gemaakt voor Arte France, wordt, vooralsnog, door Arte-tv slechts eenmaal vertoond. De Duitse titel die we door Arte-info krijgen voorgeschoteld, luidt Piotr Anderszewski ─ Wanderer ohne Ruhe.

Een paar regels over het blaasinstrument Xaphoon

Schuilend tegen de regen ─ hetgeen meer tijd in beslag namen dan ik aanvankelijk had verwacht ─ besloot ik de straat over te steken en een kijkje te nemen in de etalage van een onlangs in de bewuste straat gevestigde muziekwinkel. Al enige malen had ik kunnen vaststellen dat men de etalage met zorg inricht en het uitgestalde niet beperkt tot de klassieke instrumenten die iedereen toch al kent.
Naast een blauw geschilderde viool, een kleine ukelele, gitaar, mondharmonica en wat bladmuziek, zag ik een voor mij geheel nieuw instrument: de xaphoon ─ uit te spreken als za-foon, een blaasinstrument dat het midden houdt tussen een saxofoon en een klarinet. 

Brian Williams houdt tijdens
het schrijven een xaphoon in
zijn linkerhand.

Twee decennia
De xaphoon is een vinding van Brian Williams gemaakt van bamboe dat in het regenwoud groeit. De maker is zelf bewoner van East Maui, en daarom wordt het laatste woord dikwijls tevens gebruikt in combinatie met het instrument. 

Al twintig jaar bouwt Brian Williams deze stukken, waarover meer te lezen valt in een kort artikel op de Wikipedia Encyclopedia, en voorts in een heel wat gedetailleerdere, meer geïllustreerde, bijdrage op de website van het instrument zelf. Beide stukken zijn overigens in het Engels.

Radio 4 zaterdagavond: Schumann in Scheveningen

In het NTR-programma De bedding dat op zaterdag 9 juli, 's avonds tussen 23:00 uur en middernacht wordt uitgezonden, kan men luisteren naar het hoorspel Schumann in Scheveningen dat is geschreven door Annette den Heijer en Wouter Pleijsier, met daarin de stemmen van Carol Linssen (Robert Schumann) en Christine Ewert (Clara Schumann).

Robert Schumann, getekend
door Joseph Kriehuber
(1800-1876)

Al enige tijd voordat Robert Schumann (1810-1856) vanwege zijn extreem nerveuze conditie moest worden geïnstitutionaliseerd, hadden zich al inzinkingen voorgedaan: voor het eerst in 1844. Doktoren hebben toen de diagnose gesteld dat de man leed aan een conglomeraat van fobie:en: bezetenheid door angst voor de Dood, voor medicamenten en voor gif. Daarnaast werd hij geteisterd door akrofobie (hoogtevrees). De conclusie luidde dat demonen bezit hadden genomen van de geest van de componist.
Acht jaar daarna, in 1852, werd Schumann door een verbijsterende krampaanval gegrepen. Zeebaden zouden daar heilzaam (kunnen) zijn, was de overtuiging van de behandelende arts, en daarom besloot het echtpaar Schumann een maand in Scheveningen door te brengen.
Uitzending van het hoorspel is tussen 23:00 uur en middernacht.

Gian Carlo Menotti als Composer of the week

Amerikaans componist
Ooit vond ik ─ het zal inmiddels bijna een halve eeuw geleden zijn ─ het boekje Amahl en de drie koningen, een Zwarte Beer-pocket (nr. 553), uitgegeven door A.W. Bruna te Utrecht, 'over' de opera Amahl and the night visitors uit 1951 van de inmiddels tot Amerikaans componist verheven Gian Carlo Menotti. Anderhalf decennium daarna heb ik de première, door Opera Forum, bijgewoond van Maria Golovin uit 1958, een ondraaglijk stuk, zoals dat met wel meer werken van dezelfde componist in die discipline het geval is. Renske Koning sprak toen in het Nieuwsblad van het Noorden van "een draak met zeven koppen".

Italiaanse oorsprong
Het is deze week, op donderdag 7 juli, exact een eeuw geleden dat Menotti in Cadegliano (in het Italiaanse Lombardije) werd geboren. Van zijn twaalfde tot zijn zestiende jaar studeerde hij aan het Giuseppe Verdi Conservatorium te Milaan, waarna hij naar de VS vertrok om daar nog vijf jaar verder te studeren aan het het toen net nieuwe Curtis Institute of Music in Philadelphia. In 1933 wijzigde hij aldaar zijn positie van student in die van docent Compositie, en dat zou hij tot 1955 blijven. 
Relatief snel leerde hij een andere componist kennen, Samuel Barber (1910-1981), met wie hij een relatie begon. Menotti ging andere terreinen dan doceren en componeren verkennen en daardoor kwam hij in de positie van regisseur onder meer in het Italiaanse Spoleto waar hij in 1958 het Festival van Twee Werelden (dei Due Mondi) had gesticht. Niet alleen eigen stukken, maar ook muziekdrama's van anderen, regisseerde hij aldaar.

Gian Carlo Menotti in 1944;
foto van Carl van Vechten

Nieuwe wegen
Toen de relatie met Barber was geëindigd, vertrok Menotti naar Schotland, waar hij een zo kapitaal pand betrok dat alleen al daaruit duidelijk werd dat de man goed had 'geboerd'. Menotti wordt onder meer omschreven als een duizendpoot, aangezien hij niet alleen de drie hierboven omschreven functies uitoefende, maar tevens libretti schreef en directeur van operahuizen is geweest. Vijfennegentig jaar oud is Gian Carlo Menotti op 1 februari 2007 in Monte Carlo overleden.
Zoals gebruikelijk wordt het programma Composer of the week twee keer per dag, gedurende alle vijf werkdagen van de week, uitgezonden: eerst tussen 13:00 uur en 14:00 uur onze tijd, en dan, in de herhaling, tussen 19:30 uur en 20:30 uur.

Bijna een uur werken van Franco Donatoni (WDR3)

Franco Donatoni in 1993.
Foto van Egon Schrøder

De eerste keer dat ik met de Italiaanse componist Franco Donatoni (1927-2000) werd geconfronteerd, was in de tweede helft van de jaren zestig van de vorige eeuw, in de periode dat het (toenmalige) Noordelijk Filharmonisch Orkest in Groningen onder leiding van Charles de Wolff diens opus Per orchestra uit 1962 voorstelde, in zowel de Doelen te Rotterdam, alsook een jaar later ─ in 1969 ─ tijdens de Biënnale te Zagreb, samen met andere zeer eigentijdse stukken van John Cage (1912-1992), Ingvar Lidholm (geboren 1921) en Hanns Ulrich Engelmann (1921-2011).
Daarna verloor ik de man uit het gehoor, maar nu krijg ik zomaar de gelegenheid ─ en dat geldt eveneens voor u en alle (niet) uwen ─ drie tot nu toe onbekende composities van dezelfde muziekmeester te beluisteren in het programma Open: Studio Neue Musik van de Duitse regionale radiozender WDR 3. De titel luidt Donatoni sur l'escalier (1), hetgeen inhoudt dat er nog een vervolg zal komen.
Het eerste nummer wordt Le ruisseau sur l'escalier voor cello en kamerorkest (19 musici) uit 1980, gespeeld door het WDR Sinfonieorchester onder leiding van Peter Runde. Daarna volgt Lame, due pezzi voor cello uit 1982. In beide gevallen vertolkt Oren Shevlin de cellopartij.
Het concert, dat tussen 23:05 uur en middernacht wordt gepresenteerd, wordt besloten met Ala, due pezzi voor cello en contrabas, uit 1983. Stanislau Anischanka speelt de baspartij; eerder genoemde cellist zal zich over de noten voor zijn instrument ontfermen.

Ferruccio Busoni's Vioolconcert op NDR Kultur

Zaterdag 2 juli kunt u, in het programma Musica van de Duitse radiozendewr NDR Kultur, luisteren naar het Concert voor viool en orkest in D, opus 35a, geschreven in de jaren 1895-1896 door de Italiaanse componist Ferruccio Busoni (1866-1924), uitgevoerd door Johannes Bruning, viool, ondersteund door het NDR Sinfonieorchester onder directie van Daniel Nazareth.
Het concert wordt uitgezonden tussen 18:30 uur en 19:00 uur.
Busoni was één van de ware fin de siècle musici, die de grote omslag in de cultuur niet alleen hebben meegemaakt, maar die actief hebben meegewerkt aan het tot stand komen daarvan.
Busoni schreef een standaardwerk over de Ästhetik der Tonkunst, verschenen in 1907, waar andere componisten, vooral Arnold Schönberg (1874-1951) richtlijnen in hebben gevonden.