Charles de Wolff overleden: slordige berichtgeving

In de berichtgeving over het overlijden van dirigent/organist Charles de Wolff (1932-2011) hebben we heel wat slordigheden en regelrechte omissies aangetroffen. Zo meldde een televisiezender dat De Wolff in 1980 (met het in die dagen eigen orkest: NFO) de Krönungsmesse van Mozart had uitgevoerd, ter gelegenheid van de inhuldiging van Beatrix von Lippe Biesterfeld tot Koningin der Nederlanden. Daarbij ging het echter om een uitvoering met het Concertgebouw Kamerorkest.

Charles de Wolff met zijn toen nog onafscheidelijke sigaret.
Foto genomen door Jarko Aikens, NFO Groningen, 1984.

In de necrologie die maandag 28 november in NRC/Handelsblad is verschenen, werd geen gewag gemaakt van het feit dat De Wolff meer dan een kwart eeuw het Noordelijk Filharmonisch Orkest als dirigent had geleid: eerst ─ tijdens de periode Roelof Krol ─ als één der gastdirigenten, vanaf 1966 als vaste dirigent, benoemd "voor het leven". Daar kwam echter een einde aan toen zijn ensemble in 1989 ─ door de Haagse overheid gedwongen ─ ging fuseren met het Frysk Orkest en er daarna voor de drie noordelijke provincies nog één ensemble bestond: het grootste regionale orkest van ons land ─ toen met 102 musici ─ dat Noord Nederlands Orkest ging heten.
Vooral delen van de Friese musici hadden al eerder te kennen gegeven niet onder De Wolff te willen spelen. Dat was heel duidelijk geworden toen de beide ensembles vanaf 1986 grote projecten samen gingen uitvoeren. Zelfs vervangen als plotseling een collega ziek werd en De Wolff het concert gemakkelijk had kunnen overnemen, wilden 'de Friezen' hem niet. Opvallend was dat in diezelfde periode bij ziekte van orkestleden in Groningen, tal van musici uit het Frysk Orkest zonder enig probleem kwamen remplaceren, ook als De Wolff wel op de bok stond.
Ik heb het meer dan eens meegemaakt dat in de pauze zo'n musicus in de dirigentenkamer met Charles de Wolff kwam overleggen over bepaalde moeilijke passages in hetgeen na de pauze nog moest worden gespeeld.
Tevens was De Wolff vanaf 1961 dirigent van het Toonkunstkoor Bekker te Groningen, en dat bleef hij nadat zijn gastdirigentschap met het orkest in Groningen werd omgezet in een vaste verbintenis.

Gustav Mahlers Negende Symfonie op BBC Four

Op vrijdag 25 november wordt door de Britse televisiezender BBC Four de registratie uitgezonden van de uitvoering van de Negende Symfonie in D grote terts, gecomponeerd in de jaren 1908-1909, van Gustav Mahler (1860-1911), gespeeld door het Radio Sinfonieorchester Stuttgart onder leiding van Roger Norrington, tijdens een van de BBC Proms in de zomer van 2011 in de Albert Hall te Londen.

Dat concert was het laatste optreden van Roger Norrington met het orkest van Stuttgart. Hij vervolgt zijn carrière, na vijf jaar met dat ensemble, in Zwitserland bij het wereldvermaarde Zürcher Kammerorchester.
Hoewel het ongebruikelijk is om na de laatste noten van Mahlers Negende een toegift te spelen, sprak de dirigent na afloop even tegen het publiek en zei hij, voor deze gelegenheid met die traditie te willen breken, en een elegie te willen laten spelen van een grote Engelse meester, die dat stuk heeft gecomponeerd in hetzelfde jaar als die Negende van Gustav Mahler gereedgekomen is: Elegy van Edward Elgar (1857-1934).
Het Prom-concert via BBC Four zal worden herhaald in de nacht op zaterdag 26 november, vanaf ongeveer 02:00 uur.
Voor nadere info en een toelichting op deze symfonie kan men terecht in een artikel dat is gepubliceerd op 10 januari 2007 op de fin de siècle cultuurwebsite All art is quite useless van Rond1900.nl, onder de titel Vaarwel aan een leven en aan een cultuurtijdperk.

BBC Four-documentaire: Op zoek naar Summertime

Billie Holiday.

BBC Four-tv presenteert op woensdag 23 november een documentaire over het nummer Summertime uit de opera Porgy and Bess uit 1935 van de Amerikaanse componist George Gershwin (1898-1937). Onder meer komen daarin aan de orde de twee verschillende versies, zoals die werden voorgesteld door Billie Holiday (1915-1959) en door Janis Joplin (1943-1970). 
Het is wijd en zijd bekend dat dit nummer ─ dat zo gemakkelijk in het gehoor ligt en dat eveneens heel gemakkelijk voor adaptatie in aanmerking komt.

Janis Joplin.

Dat is in de loop der decennia dan ook veelvuldig gebeurd in allerlei stijlen en voor tal van bezettingen, van klassiek, via jazz tot en met pop-versies.
De uitzending zal worden gerealiseerd via bovengenoemde Britse televisiezender, tussen 22:00 uur en 23:00 uur. Meestentijds worden dergelijke documentaires binnen niet al te lange tijd door een andere, dan wel dezelfde BBC-televisiezender herhaald.

Modest Moessorgski: Nacht op de kale berg

Vladimir Stas(s)ov in 1900,
geschilderd door Ilja Rjèpin.

In de aflevering van het programma NTR Podium, welke op maandag 21 november, 's avonds om 23:55 uur begint en eindigt omstreeks 00:15 uur in de nacht op dinsdag 22 november, wordt de registratie uitgezonden van de oorspronkelijke versie van het orkestwerk Nacht op de kale berg uit 1867 van Modest Moessorgski (1839-1881). Het stelt een heksendans voor tijdens de zonnewende op de berg Triglav. Het stuk is opgedragen aan cultuurcriticus en muziekessayist Vladimir Stas(s)ov (1824-1906).
Deze versie werd gespeeld tijdens de ZaterdagMatinee van 12 maart dit jaar, door het Radio Filharmonisch Orkest onder leiding van James Gaffigan.
Een documentaire over Nacht op de kale berg wordt in ieder geval uitgezonden door de digitale televisiezender Cultura 24, op donderdag 24 november tussen 23:00 uur en 23:21 uur. Daarin bezoekt Hans Haffmans enige mensen die van deze compositie op geheel eigen wijze een versie presenteren.
Eventuele herhalingen daarvan op het digitale kanaal zullen, in voorkomend geval, te vinden zijn in de Programmagegevens op de website van de zender in kwestie.

Duo Severijn treedt op met Geniaal of gestoord?

Een veelzijdig duo
Musica Antiqua Nova presenteert op zaterdag 19 november het laatste concert van 2011 in het seizoen 2011/2012, zoals gebruikelijk in de Lutherse Kerk te Groningen. Daarin treedt het duo Severijn op met het programma Geniaal of gestoord?

Severijn werd opgericht in 1998 door de tweeling Judith en Tineke Steenbrink. Laatstgenoemde speelt orgel en klavecimbel, de andere helft van het eeneiige stel heeft de viool als instrument.

Muzikale achtergronden
Sedert het bovengenoemde jaartal vormen de beide vrouwen een officieel duo, maar hun muzikale achtergrond bestaat sinds hun vroegste jeugd: doordat ze in een muzikaal gezin zijn opgegroeid met een groot huis waarin diverse instrumenten verspreid waren opgesteld ─ harp, accordeon, cello en een Gaveau-piano ─ en de menselijke stem eveneens als instrument werd ingezet, was het scala aan mogelijkheden zeer gevarieerd.Het seizoensprogramma van MAN vermeldt dat de muziek "direct bij je binnen" dringt en je "niet meer loslaat". Muzikale ideeën volgen elkaar zodanig op dat de indruk zou kunnen ontstaan geen van de onderdelen met de andere te maken heeft. Een spannend avontuur!

Bloemsierkunst
De vaste bezoekers van de concerten van Musica Antiqua Nova in de Lutherse Kerk in Stad zullen hebben vastgesteld dat er op de linker hoek van het podium steeds een staaltje bloemsierkunst is geplaatst. Beeldend kunstenares Joukje Pees verzorgt dit element.
Hoewel het in eerste instantie de bedoeling is dat mensen naar muziek komen luisteren, is zo'n opfleurend element altijd welkom.
In de Lutherse kerk van Groningen zijn de gebrandschilderde ramen eveneens een lust voor het oog, al komen die slechts tijdens gebeurtenissen overdag tot hun recht, vooral als de zon schijnt.

In 1900, op deze dag, werd Aaron Copland geboren

Op de foto hierboven zit de componist Aaron Copland thuis aan een tamelijk kleine vleugel; dat spelen heeft hij tot op hoge leeftijd volgehouden. Hij werd negentig jaar en een paar weken.
Aaron Copland werd op 14 november 1900, vandaag dus exact 111 jaar geleden, in Brooklyn, New York, geboren. Hij was een zeer vruchtbare componist, al was de kritiek, begrijpelijkerwijs, niet altijd even gelukkig met zijn werken voor orkest. Kamermuziek uit zijn pen daarentegen werd doorgaans wel ervaren als van hoge kwaliteit. Hij was daarnaast een gewaardeerde muziekpedagoog, dirigent en pianist.
Hij studeerde onder meer bij de vermaarde Franse meesteres Nadia Boulanger (1887-1979), aan wie Copland de bewerking, zonder orgel (1928), van zijn Eerste Symfonie (1924) heeft opgedragen.
Van zijn internationaal bekende werken noemen we hier nog even de afgrijselijke Fanfare for the common man, ook te vinden in het laatste deel van zijn Derde Symfonie (1944-1946). Dirigent Leonard Bernstein dweepte nogal met die symfonische muziek, die hier en daar zo door en door Amerikaans is, dat velen in Europa deze als Yanken-klanken ondergingen.
In 1945 werd Copland onderscheiden met de Pulitzer-Prijs voor Muziek, toegekend voor zijn compositie Appalachian Spring. Deze muziekmeester zou meer, en zelfs felbegeerde, prijzen in ontvangst mogen nemen, onder meer voor een zogenoemde filmscore.
Aaron Copland leefde samen met een jongere collega, Samuel Barber (1910-1981).

Mens en melodie maakt toch weer een doorstart

Mensen die muziek maken
Het Nederlandse muziektijdschrift Mens en melodie, dat zichzelf met een aardige woordspeling kwalificeert als toonaangevend, heeft weer een doorstart gemaakt, en de redactie hoopt dat die nu definitief zal zijn, zonder daarbij onmiddellijk te denken aan de oneindigheid.
Na enige tijd stilstand is dezer dagen het eerste nummer van de vijfenzestigste jaargang (november 2011) van de persen gerold. Het blad is gerealiseerd op het formaat A4 en heeft een omvang van 48 pagina's. Hoewel het voorplat driezijdig is voorzien van een rode rand, vormen de betoverend-blauwe ogen van blokfluitist Erik Bosgraaf toch de blikvanger bij uitstek. Ach natuurlijk, zo speelt hij ook: betoverend-blauw; die houden we er vooralsnog in. Die fluitspeler van Neerlands bodem met Friese oorsprong is de protagonist in een van de drie op de voorzijde aangekondigde onderwerpen van dit nummer.

Kritisch volgen
Aandacht wordt tevens besteed aan de Raad voor Cultuur: Kunst met gebakken peren. Ach, het kan geen kwaad om de destructieve handelingen van al hetgeen de Haagse cultuurbarbaren en een super-cultuurbeul, aanrichten en welke vonnissen zij voltrokken willen zien, kritisch te volgen, maar helpen zal het niet. Ook niet als we daaraan de  wens tot herinvoering van een ostracisme, of een heel snel te realiseren bijltjesdag, toevoegen. Politici zijn nu eenmaal niet echt in mensen en cultuur geïnteresseerd.
Naast hoofdredacteur Hilbrand Adema, die al eens interim-chef van een vorige editie van het blad is geweest, treffen we nog acht andere scribenten aan, waarvan Etty Mulder en Marijke Ferguson tot de oudgedienden onder de muziekessayisten mogen worden gerekend, en duikt de naam Emanuel Overbeeke steevast vaker op in combinatie met het fenomeen muziek in Nederland.

Nog natte inkt
In tegenstelling tot wat men zou mogen verwachten, vermeldt het voorplat geen prijs en geen ISSN-nummer. Het blad doet echter zo vers aan dat men zou kunnen denken dat de inkt nog nat is, en daarmee is de vicieuze cirkel naar de muziek ook weer rond, want dat heeft tevens betrekking op een uitspraak van eerder genoemde houtblazer met de blauwe ogen: "Muziek moet klinken alsof de inkt nog nat is"; geciteerd op die voorpagina.
Helaas klinkt sommige, net nieuwe, muziek niet zodanig, maar een Bruckner-symfonie wel. Zoals altijd is dat afhankelijk van (al) degenen die zich inzetten voor de uitvoering, die dan toch soms een executie is; dan is het bloed nog nat. En daarmee zijn we weer bij het andere onderwerp uit dit novembernummer van Mens en melodie: cultuurpolitiek en derhalve de destructieve kant ervan.

Voortbestaan
De redactie citeert mensen, die het de moeite waard zouden vinden als Mens en melodie kan blijven bestaan, en dat is uiteraard heel mooi en goed, maar soms zeggen mensen dat ook over een nest kleine hondjes, doch zodra ze er één mogen uitzoeken, wil men er eerst toch nog even over denken.
Laat nu dus al die lieden, welke zich zo positief hebben geuit in de contacten met de mensen van Mens en melodie, nu maar eens daden bij hun woorden voegen en in de praktijk gaan testen of het blad moet blijven. Het oudste publiekstijdschrift over (klassieke) muziek van Nederlandse bodem verdient meer dan alleen het voordeel van de twijfel. Het valt echter nog te bezien of er uiteindelijk wel zoveel muziek zit in de oprechte, hardnekkige pogingen om het blad te laten voortbestaan. Het ware te wensen.
__________
Op deze bijdrage kwam een reactie naar mijn privé-mailadres met het geuite vermoeden dat ik niet helemaal nuchter zou zijn geweest toen ik deze aan borrelpraat grenzende tekst publiceerde, en de daaraan gekoppelde verwachting dat ik daar de komende dagen iets aan zou doen. Hilarisch is zoiets.
Kijk, dan besef je tenminste weer waarvoor je zoiets schrijft.

BBC Radio 3: Geschiedenis van het genre Symfonie

A

Radioreeks
De Britse cultuurzender BBC Radio 3 begint op woensdag 9 november met de uitzending van de eerste aflevering van een zesdelige serie getiteld Symphony Question Time van Sue Perkins en Tom Service, over de geschiedenis van het klassieke muziekgenre symfonie. Deze eerste aflevering ─ uit te zenden tussen 21:15 uur en 21:35 uur onze tijd ─ behandelt de allereerste werken die terecht de benaming symfonie met zich dragen, alsmede de vader van het genre: Joseph Haydn (1732-1809).
Zoals het nu lijkt, zullen de afleveringen 2 tot en met 6 op de eerstvolgende vijf woensdagavonden worden uitgezonden, op dezelfde zender en, in principe, op hetzelfde tijdstip.

Serie tv-documentaires
Wie na het luisteren naar die twintig minuten over het fenomeen symfonie, direct in de ban is geraakt, doet er wellicht goed aan om op donderdag 10 november, 's avonds tussen 22:00 uur en 23:00 uur ─ alweer onze tijd ─ naar een aflevering van een reeks documentaires getiteld Symphony, die dan door BBC Four Television zal worden uitgezonden. De aflevering in kwestie heet Beethoven and beyond.
In verband met de vader van de symfonie, zij hier gewezen op twee Duitse boeken, die veel kunnen bijdragen tot begrip van de soort muziek en de eerste maker: Papa Haydn.

Händels Jephta zondag in 'Soirée' van NDR Kultur

In het programma Soirée van de Duitse regionale radiozender NDR Kultur wordt op zondag 6 november ─ in een verslag dat van de Händel Festspiele 2011 te Göttingen wordt gedaan ─ een uitvoering gerealiseerd van het oratorium Jephta uit 1751 van Georg Frederic Händel (1685-1759). De tekst is afkomstig van Thomas Morell (1703-1784) [1], die zich heeft gebaseerd op het hoofdstuk Jephta uit het Bijbelboek Richteren.
Begin januari 1751 is de componist met zijn werk aan dit opus begonnen, maar op 13 februari, toen hij het tweede gedeelte had afgerond, werd hij zich meer en meer bewust van de verergering van de problemen met zijn gezichtsvermogen; op 30 augustus was het oratorium dan toch gereed.
De première van Jephta werd gegeven op 26 februari 1752 in Covent Garden, snel gevolgd door twee herhalingen: de eerste twee dagen later, op 28 februari, en daarna nog eens op 4 maart.
De uitvoering die door de radiozender NDR Kultur de ether ingezonden wordt, op genoemde datum tussen 22:02 uur en middernacht, zal worden gerealiseerd door het Salzburger Barockchor, ondersteund door het Händel Festspielorchester onder leiding van Bernhard Forck. Vocale solisten verlenen, zoals dat gebruikelijk is in een oratorium, ook aan deze uitvoering hun medewerking.
__________
[1] De klassiek geschoolde geleerde Thomas Morell stond bekend als librettist, maar hij oefende tevens het beroep van drukker (en dus, veelal tegelijkertijd, tevens dat van uitgever)

Weinberg Festival met twee Russische collega's

Prokofjev en Sjostakovitsj begeleiden
Het Avondconcert dat de Tros-radio op vrijdag 4 november via Radio 4 zal uitzenden, wordt gegeven in het kader van het Weinberg Festival in Utrecht, tussen 20:02 uur en 23:00 uur.

Drie composities van Russische meesters zullen worden uitgevoerd, met daarin centraal het Concert voor viool en orkest van Mieczyslav (ook wel: Mojsje) Weinberg (1916-1996), wiens naam op tal van manieren zou kunnen worden geschreven: een Nederlandse transliteratie uit het Russisch zou Vainberg moeten zijn, maar het is direct duidelijk dat de oorsprong van deze familienaam in een andere dan Russische richting wijst.
De man wordt door een uitnemende kenner van de Russische muziek, Boris Schwarz (1906-1984) als een gematigd-conservatieve modernist beschouwd. De invloeden van zijn voorgangers en tijdgenoten in de Russische muziek zijn evident: Sjostakovitsj is in zijn Kamersymfonieën goed te herkennen.
Het concert wordt geopend met de Ouverture op Hebreeuwse thema's, opus 34, uit 1919 [1] van Sergej Prokofjev (1891-1953). Afgesloten wordt het met de Symfonie nr. 10 in e kleine terts uit 1953 van Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975).
Het geheel zal worden uitgevoerd door het Radio Filharmonisch Orkest onder leiding van Pablo Heras-Casado, met medewerking van Eugene Ugorsky (Jevgeni Oegorski), viool.
__________
[1] Oorspronkelijk gecomponeerd voor klarinet, strijkkwintet en piano.