Gesprek met de uitzonderlijke Martin Grubinger

Bijzondere ontmoeting
In serie TonArt van de Duitstalige radiozender WDR 3, vol culturele programma's, wordt op woensdag 31 december — 's middags tussen 15:05 uur en 17:45 uur — aandacht besteed aan de Oostenrijkse percussionist Martin Grubinger, die er met zijn vooruitstrevende manier van muziek maken niet alleen in is geslaagd de jeugd van tegenwoordig voor zich te winnen, maar tegelijkertijd het meer conservatieve muziekpubliek, zowel in eigen land alsook daarbuiten.


In 2006 heeft Martin Grubinger de internationale doorbraak weten te bereiken met een optreden in de Wiener Musikvereinssaal met zijn project Showdown. Dat was een slagwerkmarathon van maar liefst vier uur. Daarmee heeft hij — voor zover dat nog nodig was — de directe toehoorders in het geïnteresseerde publiek dolenthousiast gemaakt, maar heeft hij tevens de harten veroverd van de meeste, zo niet alle, aanwezige critici.
Aan het doen en laten van deze tot in iedere vezel muzikale — maar tevens humoristisch en sympatiek optredende — jonge Oostenrijker hebben we op deze toonkunst-site reeds een artikel gewijd, en wel op vrijdag 30 november 2007.
__________
Afbeelding: Martin Grubinger in actie met een batterij slagwerk. (Foto: "Foto Körner.)

Jean-Claude Casadesus — verjaardagsconcert uit 2005 en een gefilmd portret op Mezzo-televisie

Verjaarsconcert
Onlangs, op 7 december 2008, was het inmiddels 73 jaar geleden dat Jean-Claude Casadesus werd geboren. Hij is zijn muzikale carrière begonnen als slagwerker, maar heeft zijn activiteiten aangevuld met directielessen, allereerst bij Pierre Dervaux in Parijs, vervolgens bij Pierre Boulez in Basel. In 1968 werd hij vaste dirigent van de Parijse Opéra en de Opéra Comique aldaar. Drie jaar daarna heeft hij zijn leermeester Pierre Dervaux geassisteerd bij de oprichting van het Orchestre Philharmonique de la Loire, waar hij tot 1976 als assistent-dirigent aan bleef verbonden. In datzelfde jaar stichtte hij het Orchestre National de Lille, en met dat ensemble heeft Casadesus diepe indruk gemaakt, zowel binnen Frankrijk alsook daarbuiten, hetgeen onder meer is gebleken uit diverse tournees naar zevenentwintig landen.
In 2005 werd, ter gelegenheid van de zeventigste verjaardag van Jean-Claude Casadesus een speciaal concert gegeven met Vadim Repin als solist. Dat concert is de afgelopen tijd al vaker door de muziekzender Mezzo gepresenteerd. Op woensdag 31 december wordt dit concert herhaald tussen 10:55 uur en 12:30 uur.

Lamlendigheid bij Mezzo
In de programmagegevens die Mezzo-tv via het internet beschikbaar stelt, worden wel tijdstip, type concert, de duur en de naam van de regisseur van de verfilming vermeld, maar — zoals dat tegenwoordig steeds vaker bij die onnozelaars voorkomt — naar het programma mogen we raden. Het feit dat ik van elders heb vernomen dat Vadim Repin daarin optreedt, maakt het vermoeden dat er een vioolconcert zal worden uitgevoerd, weliswaar groter, maar in die discpline is de keuze voor gissen veel te groot. Het begrip amateurisme is voor deze dagelijkse omissies bij Mezzo een absoluut eufemisme. Helaas. Nog een stupiditeit van de Mezzo-redactie is de plaatsing van een foto van violist Zino Francescatti (1902-1991) naast de schaarse gegevens over het concert in kwestie. Maar deze topviolist van anno toen is alleen te zien in een programma voorafgaand aan [1] het verjaardagsconcert van Casadesus junior, namelijk bij het gefilmde recital dat deze violist met diens vader, Robert Casadesus (1899-1972) heeft gegeven, maar dat moet zo'n vier decennia geleden zijn. Dat recital is ook al diverse keren door Mezzo uitgezonden.

Filmportret
In aansluiting op dat jubileumconcert presenteert deze zelfde zender vanaf 12:30 uur een gefilmd portret, eveneens uit het jaar 2005, van die "eeuwig jonge" dirigent. Deze bijdrage duurt 54 minuten, en ook daar houdt het op qua gegevens, en ook daar wordt opnieuw een foto van Zino Francescatti bij dat al te kleine testblok vertoond.
Labbekakkerij in diverse teksten of juist door het ontbreken daarvan. Zulke incompetentie komen we eveneens tegen op het gebied van de ordening van 'optredende' musici. Omdat Francescatti op die foto's een viool onder zijn kin houdt, betekent dit niet dat hij Vadim Repin is. Die analfabeten bij Mezzo hebben kennelijk niet verder gekeken dan de naam Casadesus. Maar het is niet zo gemakkelijk om in 2005 een filmportret te realiseren van een dan zeventigjarige dirigent die reeds 33 eerder de eeuwige speelvelden heeft opgezocht.
En of dat alles niet imbeciel genoeg is, worden wel alle verstreken uitzenddata van het programma in kwestie vermeld, doch weer niet de (eventueel) nog volgende. Zouden er bij Mezzo überhaupt mensen werken die ook maar de geringste kennis van klassieke muziek hebben, of wordt zulks niet meer gewenst als de kandidaten maar met een computer kunnen spelen?
Uniek is het bij Mezzo wel: zo'n breed uitgemeten conglomeraat van redactionele onbekwaamheid.
__________

[1] Tussen 10:00 uur en 10:55 uur wordt dat boeiende recital van Zino Francescatti met Robert Casadesus weer eens door Mezzo uitgezonden.
____________
Afbeeldingen
1. Dirigent Jean-Claude Casadesus. (Foto: Naxos.)
2. Violist Vadim Repin. (Foto: © Kasakara, Deutsche Grammophon Gesellschaft.)
3. Logo van de (klassieke) muziekzender Mezzo.

Beethovens Negende onder leiding van Christoph Eschenbach dinsdagochtend op Mezzo-televisie

Koor en vier vocale solisten
In het jaar 2004 heeft dirigent Christoph Eschenbach met het Orchestre de Paris in het Theatre Mogador van de Franse hoofdstad een uitvoering gegeven van de Negende Symfonie in d klein, opus 125, van Ludwig van Beethoven (1770-1827), welke is gecomponeerd in de periode 1822/24. Het is zonder twijfel de meest bekende van de symfonieën van deze meestercomponist, vooral doordat het orkest in het vierde deel wordt versterkt door vier vocale solisten — sopraan, alt, tenor en bariton — en eveneens een groot gemengd koor. Dat laatste element vormt echter niet zelden een probleem, aangezien elk (middel)groot toonkunstkoor toch eigenlijk de ambitie koestert dat werk ook maar eens te presenteren. Doch in wezen kan die uiterst veeleisende koorpartij alleen maar door een (op zijn minst semi-) professioneel koor adequaat worden uitgevoerd.
De opname van het concert met deze mijlpaal in de geschiedenis van de westerse muziek zal worden uitgezonden op dinsdag 30 december, tussen 11:40 uur en 12:55 uur.

Echt Mezzo
Met de verstrekking van de juiste of volledige informatie zijn er veel problemen geweest zolang de zender Mezzo in de ether is. In de loop der tijden is men overgegaan tot een ander systeem dat niet alleen een duidelijker overzicht biedt, maar eveneens een aantrekkelijker voorkomen heeft. Dat veel omroepgidsen dikwijls heel summiere gegevens verstrekken, ligt voor de hand: die hebben immers heel wat meer te publiceren dan alleen de programma's van deze klassieke muziekzender. Helaas is er op de site met de programmagegevens geen enkele informatie te vinden over de vier solisten die, en over het koor dat, in deze interpretatie van Beethovens Negende mede van de partij zal zijn.
Het betreft de verfilming van dat concert, gemaakt door François Goedghebeur. Gezien het jaar van ontstaan zou men al wel mogen verwachten dat niet alleen het geluid in stereo zal worden uitgezonden, maar dat het hier tevens gaat om een film in breedbeeld. Doch ook dat thema wordt op de, nog steeds niet aan minimum eisen beantwoordende, website van deze zender niet aangeroerd.
Uitgebreide informatie over het werk en een nadere toelichting daarop is te vinden in een artikel dat ik op vrijdag 11 juli van dit jaar heb opgenomen op deze muzieksite.
____________
Afbeeldingen
1. Dirigent Christoph Eschenbach in 1994. De foto is genomen in Houston, USA.
2. Beethoven in 1823, toen hij aan de Negende Symfonie werkte. Portret door Ferdinand Georg Waldmüller (1793-1865).

Rossini's Petite messe solennelle eenmalig op Arte

Herdenking
Hoewel Giacchino Rossini (1792-1868) zijn grote bekendheid vooral te danken heeft aan de exact veertig opera's die hij heeft gecomponeerd — ook al zijn enkele daarvan nadrukkelijker gemeengoed geworden dan de meeste andere —, heeft deze man toch ook in tal van andere disciplines als schepper van bijzondere toonkunst de sporen heel ruim verdiend. Het is dan ook volkomen terecht dat men Rossini onlangs in het Leipziger Gewandhaus heeft gemomoreerd naar aanleiding van een iets minder rond aantal jaren na zijn heengaan dan gebruikelijk. Al moet daar volledigheidshalve aan worden toegevoegd dat degenen, die er op één of andere manier brood of heil in zien, elke gelegenheid met overmatige graagte zullen aangrijpen.
Op 13 november dit jaar was het alweer honderdveertig jaar geleden dat deze componist de laatste adem heeft uitgeblazen.


Dat deze herdenking werd gerealiseerd met één van Rossini's laatste werken — dat tegelijkertijd de laatste van de tien composities in de categorie geestelijke muziek is — mag alleen maar veelwaardering oogsten; op de theaterplanken wordt hij vrijwel elke dag wel ergens ter wereld, al dan niet nadrukkelijk, herdacht. Bovendien geniet deze compositie de reputatie dat het één der belangrijkste voorbeelden van geestelijke muziek in dit genre is. Het gaat hierbij om de Petite Messe solennelle, waarvan twee versies bestaan: de eerste werd in 1863 gecomponeerd, de tweede in het jaar voordat Rossini overleed.
De verfilmde uitvoering in het Leipziger Gewandhaus heeft een duur van bijna anderhalf uur; deze werd recentelijk aldaar opgenomen met vier vocale solisten: de sopraan Alexandrina Pendantschanka; de alt Manuela Custer; de tenor Stefano Secco; en de bariton Mirco Palazzi. Verdere medewerking wordt verleend door het koor van de Leipziger Opera en het Gewandhausorchester; het geheel staat onder leiding van Riccardo Chailly.


Michael Beyer tekent voor de regie van dit filmdocumen dat op het formaat 16:9 zal worden uitgezonden.
____________
Afbeeldingen
1. Gioacchino Rossini. Tekening van Elzo Smid, Groningen, 1987. (Collectie Heinz Wallisch, tevens ©.)
2. Concertzaal in het nieuwe Gewandhaus dat in 1981 in gebruik is genomen.

Eerste lustrum Calefax-PAN zondagavond aan het IJ

Hierboven ziet u vijf door riet-met-bijbehorend-instrument bezeten musici, allen van het rietkwintet Calefax, dat in relatief korte tijd internationale faam heeft verworven met een non-conformistisch repertoire, zowel voor deze besloten herenclub zelf, maar tevens voor combinaties met andere kunstenaars, die niet per definitie eveneens de toonkunst hoeven te beoefenen.
Dat wordt wel weer bewezen in het optrekje achter de vijf jongens hierboven, het Muziekgebouw aan het IJ, waar zondag 28 december, in de avonduren vanaf 19:30 uur het eerste Calefax-PAN-lustrum zal losbreken.
Bij die gelegenheid doen opnieuw tal van binnen- en buitenlandse grootheden uit de wereld der diverse kunsten mee, zoals het Trio Tony Overwater, dat onlangs samen met Calefax op wereldreis is geweest.
Wie er allemaal op deze avond acte de présence zullen geven, kunt u lezen in het Persbericht dat ik zondagochtend op de Homepage van het muziektijdschrift Mens en Melodie zal plaatsen.
Daar kunt u deze vijf jongemannen, samen met de drie van Tony Overwater (deze hoogstdezelve incluis) en hun wereldreis-spandoek met breedtewerking bekijken.
Moge de lustrum-avond met eenzelfde gevolg in de annalen vol successen van al deze verschillende ensembles en solisten worden geboekstaafd.
__________
Afbeelding:
Aban Wesley — fagot; Oliver Boekhoorn — hobo; Raaf Hekkema — saxofoon; Ivar Berix — klarinet; Jelte Althuis — basklarinet.
Foto: Boersma.

Het leven van pianiste Hélène Grimaud in Arte-film

Romantiek en eigentijds
Arte-televisie, de Frans-Duitse cultuurzender presenteert op zondag 28 december, tussen 18:15 uur en 19:00 uur de film Mein Leben — Hélène Grimaud, een portret van deze pianiste. Het is een coproductie van Frankrijk, de Verenigde Staten en Duitsland. Deze documentaire is in 2006 tot stand gekomen onder regie van Alix François Meier; in de Bondsrepubliek valt deze film onder verantwoordelijkheid van het Zweite Deutsche Fernsehen.
De voorkeuren van deze in 1969 geboren Franse pianiste liggen in de sfeer van de muziek der Romantiek, evenals bij de eigentijdse toonkunst binnen het repertoire voor haar instrument, solo met een enkele andere muzikant of een heel ensemble.
Haar ouders, die beiden leraar waren, hebben het de eerste zeven jaar erg moeilijk gehad met hun hyperactieve dochter, die het in dit leven niet kon vinden, totdat ze voor muzieklessen werd aangemeld en het bij haar passende leven voor haar open lag.
____________
Afbeelding: Pianiste Hélène Grimaud. (Foto: © Mat Hennek; Deutsche Grammophon.)

Mahlers Eerste onder Eschenbach weer op Mezzo

Herhaling van eerder dit jaar
Op zaterdag 27 december 2008 presenteert de muziekzender Mezzo weer eens de Eerste Symfonie in d klein Titan, van Gustav Mahler, door het Orchestre de Paris onder leiding van Christoph Eschenbach. Volgens de gegevens van Mezzo zal het concert om 11:35 uur beginnen. Waarschijnlijk wordt het aangevuld met nog andere muziek voordat het volgende programma-onderdeel begint — dat voor 13:30 uur gepland staat —, aangezien die Mahler-symfonie ongeveer een uur in beslag neemt.
Op het fin de siècle cultuurweblog All art is quite useless van Rond1900.nl heb ik in de lente van 2007 een uitgebreid artikel aan deze symfonie gewijd.

De (kerst)week van Johann Sebastian Bach

Componist van de week
Vijf dagen is Papa Bach in het Vara-programma op Neerlands Radio 4 Componist van de week. Dat betekent elke dag ongeveer een half uur muziek van de Duitse grootmeester der Barok, van maandag 22 tot en met vrijdag 26 december, 's avonds tussen 19:30 uur en 20:00 uur. Op de website van het bewuste radioprogramma is per dag te vinden welke stukken er dan zullen worden uitgevoerd.

Performance on 3
Ook bij de BBC wordt dezer dagen aandacht aan composities van deze pater familias Bach besteed. In het luisterprogramma Performance on 3 van de Britse zender BBC Radio 3 zijn op drie avonden achtereen, op maandag 22, dinsdag de 23ste en woensdag 24 december — tussen 20:00 uur en 21:45 uur onze tijd — uitzendingen gepland met als titel Bach at Christmas, uit te voeren door het Monteverdi Choir en de English Baroque Soloists onder leiding van John Eliot Gardiner. Er staan diverse composities op het programma, waarvan dinsdagavond één voor orgel: de overbekende Toccata en Fuga in d kleine terts BWV 565. Meer over dat concert is te vinden op de website van de programmareeks op BBC Radio 3.

Mis in b-klein
Ook de televisie laat zich voor wat betreft Johann Sebastian Bach deze week niet onbetuigd. De cultuurzender Arte-televisie presenteert in de nacht van donderdag 25 op vrijdag 26 december — tussen 00:35 uur en 02:25 uur een concertregistratie in de Parijse Notre Dame met een uitvoering van Bachs h-Moll Messe. Meer daarover is te lezen op de website van Arte-televisie.

Zes werken van Elliott Carter op BBC Radio 3

Eeuwfeest-concert
In het programma Performance on 3 van de Britse zender BBC Radio 3 zullen op vrijdag 19 november, tussen 20:00 uur en 22:15 uur zes verschillende composities worden uitgevoerd van de Amerikaanse componist Elliott Carter, die op 11 december de gedenkwaardige leeftijd van honderd jaar heeft bereikt.
In meer dan acht decennia heeft de man een enorme en tevens blijvende bijdrage geleverd aan niet alleen de Amerikaanse, maar ook aan de gehele westerse muziekgeschiedenis. Als dertienjarige zat Elliott Carter in de zaal toen Pierre Monteux, met het Boston Symphon Orchestra te New York, de Amerikaanse première leidde van Stravinski's Le sacre du printemps, en hij was daardoor volkomen geëlektriseerd. Het zal dan ook een prachtig moment voor hem zijn geweest dat dit werk — ook nu in Elliott Carters aanwezigheid, ter gelegenheid van zijn honderdste verjaardag — onder leiding van James Levine werd uitgevoerd.
Kort tevoren leverde de componist het bewijs dat die hoge leeftijd het verder werken niet hoeft te belemmeren: op 5 december werd in Bostons Symphony Hall, door het aldaar gehuisveste orkest onder leiding van James Levine, de wereldpremière gegeven van zijn Interventions for piano and orchestra met Daniel Barenboim als solist.

Een kleine indruk
Carter studeerde in de tweede helft van de jaren twintig van de vorige eeuw in Parijs bij Nadia Boulanger (1887-1979). In de jaren dertig componeerde hij een tijdlang atonale muziek. Zijn oeuvre bestaat uit orkestwerken en kamermuziek, vocale composities en solostukken.
In de jaren zeventig is onder meer op het in die periode zeer aan de 'eigentijdse weg' timmerende label Nonesuch — onder de bezielende leiding van Teresa Sterne — flink wat kamermuziek van Elliott Carter verschenen, alsook de opvallende compositie Double Concerto for Harpsichord and Piano with Two Chambers Orchestras. Die compositie is, eveneens in die periode, uitgekomen in de reeks Music of our Time — een relatief snel opgeheven serie — van CBS, aldaar in combinatie met de Variations for Orchestra.

Vrijdag-concert op BBC Radio 3
Het BBC Symphony Orchestra onder leiding van Oliver Knussen wordt aangevuld met de cellist Anssi Karttunen en de hoornist Martin Owen. Deze beiden zullen elk op hun beurt soleren in een voor hun instrument geschreven compositie van Carter. De volgorde van de zes te spelen composities is:
1. Sound fields.
2. Celloconcert.
3. Wind rose.
4. Mad regales.
5. Hoornconcert.
6. Boston concert.

Tweemaal Benjamin Britten op BBC Radio 3

Avondconcert
Tijdens het Britse BBC Radio 3-programma Performance on 3 zullen op donderdag 18 december twee koowerken van de Engelse componist Benjamin Britten (1913-1976) worden uitgevoerd. Als eerste werk van het vierdelige programma zal A ceremony of carols, opus 48, gecomponeerd in 1942, klinken. Na twee andere onderdelen wordt het avondconcert besloten met de cantate Saint Nicholas, opus 42, uit het jaar 1948 van dezelfde componist.
Het BBC Concert Orchestra staat onder leiding van Andrew Carwood. Medewerking wordt verleend door de BBC Singers; Sloned Williams, harp; en Andrew Kennedy, tenor. Het concert duurt van 20:00 uur tot 22:15 uur en zal, tussen 20:40 uur en 21:00 uur, worden onderbroken door het programma Twenty minutes.

Arte-documentaire over Regensburger Domspatzen

Eén uitzending
Op dinsdag 16 december, tussen 23:00 uur 's avonds en 01:35 uur in de nacht op woensdag 17 december, presenteert de Duits-Franse cultuurzender Arte-televisie eenmalig een documentaire over het internationaal befaamde jongenskoor Regensurger Domspatzen. De film van Matti Bauer is ontstaan in opdracht van de ARD-regionale zender Bayerische Rundfunk, en is dit jaar gereedgekomen. De film zal worden uitgezonden in HD-kwaliteit en op het formaat 16:9. In deze documentaire over een koor dat inmiddels kan bouwen op een traditie van meer dan duizend jaar, wordt het resultaat getoond van een jaar filmen bij die jeugdige zangers en hun begeleiders. De voornaamste taak van het koor is het zingen tijdens de liturgie in de katholieke kerk.

Portret van Olivier Messiaen — driemaal op Arte-tv

Filmportret uit 2002
Onder de titel Olivier Messiaen — Kristall-Liturgie zal de Frans-Duitse cultuurzender ARTE-televisie de komende week drie keer een Portret uit 2002 voorstellen van deze Franse componist, die op 10 december honderd jaar oud zou zijn geworden. Zijn bijzondere verdiensten als componist van vooral uitzonderlijke werken — die worden gekenmerkt door een reeks van invloeden uit de aan hem voorafgaande, westerse muziek, maar eveneens uit die van het verre Oosten, vooral Japan, en uit de natuur, vooral van vogels — zijn veelvuldig thema van artikelen en lezingen geweest. Tevens is de man onderscheiden met diverse prijzen, zoals de Nederlandse Erasmusprijs (1972).
De eerste uitzending van de documentaire van de Fransman Olivier Mille — welke onder auspiciën van Arte France tot stand is gekomen — zal op maandag 15 december, 's avonds tussen 22:40 uur en 23:40 uur plaatshebben.
Twee herhalingen zijn gepland, beide op andere tijdstippen, opdat zoveel mogelijk mensen daarvan nog kunnen kennisnemen: allereerst op vrijdag 19 december vanaf 08:00 uur in de ochtend en dan nog op zondag 21 december, 's ochtends om 06:00 uur.
__________
Afbeelding: Olivier Messiaen aan de speeltafel van een orgel met vier klavieren, waarvan de drie manualen hier zichtbaar zijn. Het zou wel eens in de Parijse Église de la Sainte-Trinité kunnen zijn.

Messiaens Turangalîla-symfonie op Arte-televisie

In het kader van 100 jaar Olivier Messiaen zendt ARTE-televisie op zondag 14 december, tussen 19:00 uur en 20:25 uur diens omvangrijke en veeleisendeTurangalîla-symfonie uit. Deze werd gecomponeerd in de jaren 1946-48. De herdenking van de honderdste geboortedag van deze componist, die de laatste weken flink veel aandacht heeft gekregen in alle denkbare media, zal voor deze opname aanleiding zijn geweest. Uitvoerenden zijn het Orchestre Philharmonique de Radio France onder leiding van Myung-Whun-Chung. Solistische medewerking wordt verleend door de pianist Roger Muraro en Valérie Hartmann-Claverie. Het concert werd in oktober dit jaar opgenomen in de vermaarde Parijse Salle Pleyel.
Dit Arte-programma wordt slechts eenmaal uitgezonden.

Mozarts Sinfonia concertante KV 364 voor viool, altviool en orkest nogmaals op Mezzo-TV

Geniaal werk
Eén van de meest geniale instrumentale composities van Wolfgang Amadeus Mozart is de Sinfonia Concertante voor viool, altviool en orkest in Es grote terts, in 1779 te Salzbug gecomponeerd. Zo'n vier decennia geleden hebben tal van Europese televisiezenders van deze compositie een opname uitgezonden met David Oistrach en Yehudi Menuhin als solisten, ondersteund door het Zürcher Kammerorchester onder leiding van Edmond de Stoutz. Het zou aardig zijn als een (of meer) televisiestation(s) die verschillende versies eens (zeer kort) na elkaar zou uitzenden: Mezzo zelf of ARTE.

Al diverse keren heeft Mezzo-TV — de muziekzender voor klassiek en ('s nachts) jazz — dit werk gepresenteerd. Op donderdag 11 december kunt u dit meesterstaaltje nogmaals horen en zien.
Dezelfde zender zal de inmiddels bij velen bekende uitvoering — door de Kremerata Baltica onder leiding, en met solistische medewerking, van Gidon Kremer — nogmaals aan u voorstellen, en vast niet voor de laatste keer.

Mezzo TV — donderdag 11 december 19:50 uur - 20:30 uur.

Natuurlijke muziek: walvis en klarinet in interactie — komende nacht in Supplement op Radio 6

Musicerende dieren
Direct in het eerste uur van de nacht van woensdag 10 op donderdag 11 december — tussen 00:02 en 01:00 uur — kunt u op de Nederlandse zender Radio 6 in het NPS-programma Supplement luisteren naar de aflevering Natuurlijke muziek — dat is het zevende deel in die reeks, getiteld Whale Music en David Rothenberg. Van deze Amerikaanse componist en klarinettist zal Whale Music worden uitgezonden, en een aantal live opnames van waarachtig muzikale ontmoetingen tussen de walvis en David Rothenberg, die daarbij klarinet speelt.


David Rothenberg heeft drie jaar geleden al van zich doen spreken in het programma Why birds sing. Hij zal zich ongetwijfeld verder bekwamen in de interactie van natuurgeluiden — in eerste instantie van dieren — met de menselijke receptie daarvan en de eventuele gevolgen die een componist zoals hij veroorzaakt door de interactie tot element van integratie te maken in zijn muzikale scheppingen.
Een conglomeraat van gelukkige momenten, welke onder de juiste omstandigheden heel veel positieve gevolgen kunnen hebben: als een sneeuwbaleffect dan wel als dat van een steentje in de vijver.
____________
Afbeelding: De componist van Whales hier met een saxofoon.
(Foto: © David Rothenberg.)

Johann Sebastian Bachs Weihnachtsoratorium

Nu de decembermaand naar het midden loopt en de restanten van de voormalige bisschop van Mira tamelijk snel hebben plaatsgemaakt voor allerlei parafernalia die te maken hebben met het christelijke kerstfeest, zullen, eveneens in ons land dit jaar opnieuw, tal van koren en oratoriumverenigingen — al dan niet onder auspiciën van een symfonieorkest — tezamen het nodige aantal uitvoeringen van Bachs Weihnachtsoratorium presenteren.
Over dit fraaie staaltje van tijdloos cultuurgoed kunt op deze site een uitgebreid artikel vinden dat op maandag 26 november 2007 is verschenen.

Olivier Messiaens complete pianocompositie Vingt regards sur l'enfant Jésus tijdens één concert

Twintig korte pianostukken
De periode van twaalf maanden, die inmiddels alweer bijna achter ons ligt werd in de klassieke muziekwereld niet alleen het Messiaen-Jaar, maar tevens als het Jaar van Elliot Carter omschreven.
Laatstgenoemde werd op 11 december 1908 geboren en zal, als het even meezit, de volgende week zijn honderdste verjaardag vieren Olivier Messiaen werd één dag voor Carter in het Franse Avignon geboren, maar deze is in 1992 op 27 april overleden.
De lopende maand van dit jaar zou echter zonder overdrijving als Olivier Messiaen-maand gekwalificeerd kunnen worden: op diverse radiostations, waaronder in grote mate op BBC Radio 3, wordt veel aandacht aan Messiaen besteed. Zo is hij daar van maandag 1 tot en met vrijdag 5 december Composer of the Week, en komt zijn naam eveneens in de programmering van die zender in de komende week veelvuldig voor.
In ons eigen land laat men zich evenmin onbetuigd, en dat blijkt op zondagavond 7 december in Museum De Buitenplaats te Eelde, waar pianiste Yancia Hristova een complete uitvoering zal geven van de 20 pianostukken, die de titel Vingt regards sur l'enfant Jésus hebben meegekregen. Deze religieus-contemplatieve stukken werden gecomponeerd in 1944, in de voor Frankrijk reeds toen laatste periode van de Tweede Wereldoorlog, waar met zeer veel (voornamelijk letterlijke) smart werd uitgezien naar bevrijding, naar verlossing van in dit geval de Duitse bezetter. En wie anders, beter, dan de mens geworden god genaamd Jezus, de gezalfde (christus) vertegenwoordigt in de christelijke traditie meer de eenheid van bevrijding en verlossing dan dat christuskind.
Over deze compositie en de gegevens met betrekking tot het concert in kwestie kunt u lezen in een artikel van woensdag 3 december, op onze zustersite Cultuur in Groningen en omgeving.

Mis van Pierre de la Rue voor cd opgenomen

Aanwinst voor collectie
Tijdens het concert dat de Noordelijke Polyfonisten onder leiding van André Cats zondag 30 november in de Synagoge van Groningen hebben gegeven, is er een opname gemaakt van de uitvoering van de door het koor gezongen onbekende Mis van Pierre de la Rue voor een compact disc. Dat is voor de uitvoerenden tevens een beloning voor het al het werk dat ze hebben gedaan, voorafgaande aan de twee uitvoeringen, die de afgelopen week werden gegeven. Na gereedkomen van de cd zijn deze stemmenverrichtingen voor 'de eeuwigheid' geregistreerd.
Deze zal over ongeveer een maand gereed zijn. Normaliter is de nieuwe cd beschikbaar als er een nieuw optreden wordt gegeven.
Geïnteresseerden kunnen zich opgeven en krijgen dan direct na verschijnen van het spiegelplaatje bericht. Zij kunnen dat doen via de website van het koor, waarop eventueel meer wetenswaardigs te vinden is, of via dirigent André Cats.
__________
www.noordelijkepolyfonisten.nl
andre.cats@versatel.nl

Ein Deutsches Requiem van Brahms in NDR-Soiree

Naar Woorden van de Heilige Schrift
Het concert dat de Duitse radiozender NDR Kultur onder het opschrift Soirée tussen 22:00 uur en middernacht zal uitzenden op zondag 16 november 2008, wordt geopend met het orgelwerk Méditation sur le mystère de la Sainte Trinité nr. 5 voor orgel van Olivier Messiaen (1908-1992). Daarna volgt van Johannes Brahms met diens opus 45: Ein Deutsches Requiem voor koor, twee zangsolisten en orkest. Uitvoerenden zijn Concerto Köln onder leiding van Marcus Creed. Solistische medewerking zal worden verleend door de sopraan Marie Arnet en de bariton Klemens Sander.
Gedetailleerde gegevens over deze compositie zijn te vinden op een aan deze verwante site: op Tempel der Toonkunst, in een artikel van zondag 6 januari 2008.
__________
Afbeelding: Voorzijde van de dtv-biografie over Johannes Brahms, verschenen in februari 2008. Meer daarover in onze bijdrage van maandag 31 maart, eveneens op Tempel der Toonkunst.

Bartóks Hertog Blauwbaards Burcht semi-scenisch door het NNO — in Groningen en in Rotterdam

Twee uitvoeringen
Het Noord Nederlands Orkest onder leiding van chef-dirigent Michel Tabachnik zal zaterdag 15 november, 's avonds tijdens het concert van zijn ensemble — dat begint om 20:15 uur in de grote zaal van het Cultuurcentrum De Oosterpoort te Groningen — twee bijzondere werken uitvoeren van grootheden uit de muziekwereld van het fin de siècle in Oost-Europa. Als eerste van Leoš Janáček (1854-1928) het Dagboek van iemand die verdween (Zápisnik zmizelého), met daarin twee zangsolisten: mezzosopraan Cora Burggraaf, tenor Peter Hoare, en vijf vrouwenstemmen.
Na de pauze volgt het inmiddels al bijna een eeuw oude meesterstuk van de toen nog jonge Béla Bartók, Hertog Blauwbaards Burcht. Dit keer zal — in tegenstelling tot vorige uitvoeringen door het aan het NNO voorafgaande ensemble, in de eerste helft van de jaren zeventig en op 10 oktober 1984, beide gelegenheden in diezelfde zaal — een semi-scenische uitvoering worden verzorgd onder regie van Miranda Lakerveld. De bariton Jonathan Lemalu zal de partij van Hertog Blauwbaard zingen, de mezzosopraan Martina Prins zal tegenspel bieden als Judith.
Op zondag 16 november wordt het optreden herhaald in De Doelen te Rotterdam. Dat optreden begint eveneens om 20:15 uur.

Opera of dramatische symfonie?
Zeer dikwijls is gediscussieerd over het vraagstuk of men Bartóks opus 11 nu als opera dan wel als dramatische symfonie moet kwalificeren. Uiteraard is het mogelijk daarover van inzicht te verschillen, omdat het niet volstrekt voor de hand ligt dat er inderaad alleen maar sprake kan zijn van een opera. Dat is echter van geheel ondergeschikt belang wanneer men eenmaal de muzikale kwaliteiten van het stuk heeft onderkend. En die kwaliteiten zijn onmiskenbaar: de diatonische lijnen van de zangpartijen worden ondersteund door een orkestpartij, die rijk is aan harmonische vondsten. En als we de instrumentatie bekijken, is het ook duidelijk dat Béla Bartók (1881-1945) — die als dertigjarige toch nog niet kon beschikken over een zeer langdurige ervaring — wel wist wat hij nodig had om de vele contrasten binnen dit opus het best tot zijn recht te doen komen.

Instrumentatie
Naast een (sterk bezet) strijkorkest wenst Bartók vier fluiten — waarvan twee met piccoli —, twee hobo's, één Engelse hoorn, drie klarinetten — waarvan één aangevuld met een basklarinet —, vier fagotten — met één contrafagot —, vier hoorns, vier trompetten, vier trombones, bastuba, pauken, slagwerk, celesta, twee harpen en orgel.
Bartók heeft Blauwbaards Burcht reeds in 1911 gecomponeerd, maar het zou nog tot 1918 duren voordat de eerste uitvoering in Boedapest plaatshad. Bartók baseerde zich daarbij op een libretto in balladevorm van Béla Balázs (geboren als Herbert Bauer; 1884-1949), die zijn stof heeft ontleend aan Ariane et Barbe-Bleu van Maurice Maeterlinck (1862-1949). Maar ook de befaamde Literatuur-Nobelprijswinnaar (1911) Maeterlinck was niet de oorspronkelijke bron; die is te vinden bij de Franse sprookjesverteller Charles Perrault (1628-1703).

Het verhaal
Hertog Blauwbaard betreedt samen met de schone Judith zijn sombere burcht. Judith is in het geheel niet bang, ondanks de verschrikkelijke reputatie die de hertog alom geniet. Ze is verliefd op hem geworden en heeft haar familie en zelfs haar verloofde in de steek gelaten. Zij is vastbesloten licht te brengen in de duisternis die Blauwbaard omgeeft. Binnen wordt haar nieuwsgierigheid gewekt door zeven enorme stalen deuren, die alle op slot zitten. Zij doet een dringend beroep op Blauwbaard deze te openen. De hertog geeft toe: hij zal haar alle sleutels geven, behalve die van de zevende deur.
De eerste zes deuren verschaffen toegang tot respectievelijk de folterkamer, het arsenaal, de schatkamer, de schitterende tuin, weidse landerijen en een transparant Meer van Tranen. Overal ziet Judith druppels bloed. Blauwbaard doet dan verwoede pogingen om haar aandacht van de zevende deur af te leiden, maar Judith is vasthoudend: zij eist dat het mysterie wordt ontsluierd.
Dan geeft de hertog toe en overhandigt haar de zevende sleutel. Judith opent ook de laatste deur en daarachter bevinden zich de drie vrouwen van Hertog Blauwbaard, gekleed in prachtige gewaden, gekroond en behangen met juwelen. De hertog bekent dan aan Judith dat hij zijn eerste vrouw in de ochtend heeft ontmoet, de tweede 's middags en de derde in de avonduren.
Judith doet een poging Blauwbaard ervan te overtuigen dat zij zich niet met die drie vrouwen kan meten, maar de hertog kleedt ook haar in een oogverblindende mantel en kroont haar met diamanten. Hij is verbaasd over haar enorme schoonheid. Judith, die de hertog tijdens de nacht heeft ontmoet, zal de vierde en tegelijkertijd de mooiste van zijn vier vrouwen zijn. Totaal overrompeld door alles wat ze heeft gezien, volgt Judith de drie andere vrouwen door de zevende deur die achter haar dichtslaat.
Duisternis vult opnieuw de burcht.

Verschillende versies
Naast het Hongaarse origineel bestaan er ook tegelijkertijd verschenen versies in het Engels, Frans en Duits. De bijzonderheid van die vertalingen — evenals dat bij latere, zoals een Russische het geval zal zijn geweest — was zonder twijfel het zoeken naar passende woorden. Dat moet in deze context extra moeilijk zijn geweest doordat de klemtoon in het Hongaars altijd op de eerste lettergreep van een woord valt. Van de oorspronkelijk Duitse versie uit 1922 werd in 1963 een revisie vervaardigd door Wilhelm Ziegler/Füssl-Wagner.
De muziek volgt de tekst zeer getrouw, en het is niet ondenkbaar dat Bartók zich heeft laten verleiden tot het gebruik van zo'n uiterst dubieuze ballade als die van Balázs, aangezien deze zoveel muzikale mogelijkheden bood voor het openen van de zeven deuren. De muziek is pijnigend en verstorend tegelijk als de folterkamer en het arsenaal worden geopend. De daarop volgende deuren geven aanvankelijk toegang tot pracht en heerlijkheid van schatkamer, tuin en landerijen. Het weidse daarvan wordt in het koper tot driemaal toe herhaald, stralend in C-groot.
Doch zodra blijkt dat daarbij bloedvlekken niet ontbreken, wordt ook de muziek wilder en meer opgezweept. Na het Meer van Tranen volgt de extatische aanloop op de zevende deur, en direct daarna keert de muziek terug tot het punt van versluierend pianissimo. De vicieuze cirkel is rond, en alles zou opnieuw kunnen beginnen . . . .
____________
Afbeeldingen
1. Plaquette met daarop de Tsjechische componist Leoš Janáček.
2. Béla Bartók. Tekening van Jarko Aikens, Groningen, 1984. Collectie Heinz Wallisch (tevens ©).
3. Librettist Béla Balázs.
4. De Frans schrijvende, in Vlaanderen geboren auteur Maurice Maeterlinck; Nobelprijs Literatuur 1911.
5. Voorplat van een medio 20ste eeuwse bundel met sprookjes van Charles Perrault: Ma mère l'Oye, met daarin Barbe-Bleu.
6. De auteur Charles Perrault.
7. Nederlandse Amstel-pocket met Sprookjes van Moeder de Gans.

Eliana Burki, een fenomenale alpenhoorniste

Verrassing
Hedenochtend tussen half negen en negen uur kwam ik per toeval terecht in het Morgenmagazin, een gevarieerd programma dat door de beide publieke Duitse televisiezenders ARD/Das Erste en het ZDF op werkdagen van 05:30 uur tot 09:00 uur wordt uitgezonden. Er is publiek aanwezig. Diverse van de presentatoren zijn vaak buitenproportioneel opgetogen en kunnen alleen maar in superlatieven spreken. De geringste aanleiding wordt aangegrepen voor uitzonderlijke hilariteit, en dat maakt zo'n programma ondraaglijk, vooral als de presentatoren het eigen ik toch altijd nog iets belangrijker vinden dan de genode gasten. Helaas komt dat laatste iets te veel voor, en dat is de reden dat ik zelf jaren geleden het wel voor gezien hield.
Dat men door zo'n besluit ook verstoken kan blijven van buitengewoon interessante en aantrekkelijke persoonlijkheden, bleek vanochtend toen een alpenhoorniste haar kunnen mocht laten horen en zien: de 25-jarige Eliana Burki. Voor haar had ik het toestel ook wel aangezet als ik van tevoren had geweten dat ze in dat programma zou komen. Iemand die in staat is met een inmiddels zo'n tweeduizend jaar bestaand — en dikwijls fraai beschilderd — instrument met een lengte van 4 tot 5 meter andere geluiden te produceren dan de gebuikelijke, verdient zulke aandacht ruimschoots.

Bijzondere musicienne
Vanaf haar achtste treedt ze op met een groep oude, eerbiedwaardige heren, die de alpenhoorn als een traditioneel instrument bespelen, en die toonden, door de bank genomen, aanvankelijk wel enige afstandelijkheid, maar nu die zelf hebben kunnen vaststellen wat ze met deze opgetogen jongedame 'in huis' hebben, is die houding verleden tijd.
Zelf wilde Eliana Burki meer met het instrument dan wat de traditie biedt: het blazen van de bekende stukken en de optredens langs lijnen van geleidelijkheid. Vanaf haar dertiende wilde ze jazz en popmuziek kunnen spelen op dat aloude instrument. En warempel, dat is haar gelukt. Twee tot vier uur per dag oefent ze en met die volhardende houding is ze erin geslaagd met een eigen band een repertoire op te bouwen. Zij is in staat zeventien verschillende tonen aan de alpenhoorn te ontlokken, waar voor anderen een maximum van zes haalbaar is gebleken.
Van die kunstvaardigheid heeft ze in de studio daarnet laten horen wat ze, ondersteund door één van haar bandleden — een uitnemende slagwerker — aan dit klassieke instrument — dat u (vrijwel) nooit in een concertzaal zult aantreffen — weet te ontlokken. Overigens heeft Eliana Burki ook die drempel genomen en in 1999 met het Olten City Orchestra gespeeld.
Haar kunsten zijn inmiddels via compact disc te beluisteren voor iedereen die dat wil.

Heute Journal
Het Heute Journal — de dagelijkse nieuws- en actualiteitenrubriek van het Zweite Deutsche Fernsehen — zal haar uitgebreider voorstellen op donderdag 6 of vrijdag 7 november — dat zal afhangen van het actuele nieuwsaanbod — en zo'n voorstelling zal haar op tal van fronten bepaald geen windeieren leggen, zoals de geschiedenis van het Heute Journal heeft aangetoond.
Het zal haar populariteit enorm verhogen, het aantal uitnodigingen zal ongetwijfeld zo groot worden dat ze een keuze zal moeten maken, en haar cd zal zich eveneens in een zeer grote populariteit mogen verheugen. Het Heute Journal wordt steeds tussen 21:45 uur en 22:15 uur uitgezonden.
Vijf jaar oud was ze toen haar moeder haar vertrouwd wilde maken met het pianospel, maar dat werd geen succes. "Mijn oren doen pijn. Ik wil alpenhoorn spelen." Waartoe zulke gedecideerdheid van een jong kind kan leiden, kunt u hopelijk in het Heute Journal van 6 of 7 november zelf vaststellen.

NB: Meer informatie over het instrument Alphorn kunt u vinden in de Geïllustreerde Muziekinstrumenten Encyclopedie van Bert Oling/HeinzWallisch (2003).

De dag- en nachtegaal naar Andersen op muziek van Theo Loevendie gaat in Groningen in première

Sprookje met muziek
In de tekst op het achterplat van De dag- en nachtegaal " omschrijft uitgeverij De Bezige de spiegelplaatjesversie van Theo Loevendie als "de muzikaalste cd die ooit in de Zoemreeks verscheen." Het sprookje is door de componist voor de eerste keer getoonzet voor ensemble en spreker in 1974, vijf jaar later realiseerde hij een bewerking voor groot orkest en spreker. In 1982 is de productie onderscheiden met een Edison, en daarna is het honderden keren over het ondermaanse verspreid.

Inspiratiebron Andersen
De dag- en nachtegaal is een geheel Nederlandse productie en heeft als uitgangspunt het bekende sprookje De nachtegaal van de Deense, internationaal befaamde, fantasierijke en tegelijkertijd escapistische "verteller voor de eeuwigheid" Hans Christian Andersen (1805-1875), die heden ten dage als gevolg van alle nieuwe media helaas steeds minder in aanzien raakt als auteur van sprookjes — die (groot) ouders aan hun (klein)kinderen vertellen — dan zo'n halve eeuw geleden.
Kees van Kooten treedt zelf op als verteller van de eigen tekst tijdens de première op donderdag 6 november 's avonds in de grote zaal van het Cultuurcentrum De Oosterpoort in Groningen, daarbij ondersteund door het Noord Nederlands Orkest onder leiding van zijn chefdirigent Michel Tabachnik.

Net echt
Maar voordat de eerste officiële uitvoering zal worden gerealiseerd, hebben de uitvoerenden gezorgd voor een cd met twee verschillende versies: die met groot orkest — deze keer echter onder leiding van Hans Leenders — en daarnaast een zogenoemde karaoke-versie voor zeven instrumentalisten: klarinet, viool, fagot, trompet, trombone, contrabas en slagwerk.
Verder is de map voorzien van een tekstboekje en een 'kijkschijf', die in eerste instantie bedoeld is voor ouders om deze gedurende 14 minuten een kijkje te gunnen achter de schermen van de opnamen.
De orkestversie op de cd duurt ruim 38 minuten, de karaoke-versie wijkt in lengte daarvan nauwelijks af, alleen heeft die een intro van 40 seconden.
In de septet-versie vertelt Kees van Kooten niet opnieuw het verhaal, maar klinkt zijn stem alleen om de nummers aan te geven, waardoor de hopelijk geïnteresseerde kinderen, op basis van het tekstboekje zelf aan het werk kunnen gaan: een steuntje in de rug. Daarmee wordt dan meteen voldaan aan het belangrijkste aspect van sprookjes in het algemeen en van zo veel daaraan verwante verhalen: te fungeren, mede als leerstukken die tegelijkertijd de sluimerende esthetische behoeften van de jongste tot en met 'grootste' kinderen bevredigen. De dag- en nachtegaal slaagt op die manier in het activeren van (vooral jonge) lezers en toehoorders. Dat is tevens een goede basis voor latere participatie in veel gecompliceerdere maatschappelijke processen, waarin liefst alle kunstvormen niet alleen een onmisbaar element vormen, maar ook kunnen leiden tot integratie van de verschillende sociale aspecten in een mensenleven. En wat is er dan nog beter dan zo'n veelzijdige geschiedenis te combineren met muziek op het hoogst denkbare niveau. . . .

Overige werken op het concert
Alleen de uitvoering van een werk dat veertig minuten duurt — ook al is dat een wereldpremière — zou niet voldoen aan de eisen van een symfonisch concert en daarom staan er nog drie andere werken op het programma van het concert door het Noord Nederlands Orkest op donderdag 6 november. Van het bij het concertpubliek over de hele globe nu al meer dan honderddertig jaar geliefde Eerste Pianconcert, in bes, opus 23 — gecomponeerd in de jaren 1874-1875 — door Pjotr Iljitsj Tsjajkovski (1840-1893), zal de veelal als jong pianowonder gekwalificeerde Dimitar Dimitrov het eerste deel spelen. Dat wordt voorafgegaan door de in 1913 geschreven balletmuziek Jeux van Claude Debussy (1862-1918). Er is met nadruk door de samenstellers op gelet dat de gekozen muziek voor dit concert vooral past bij jeugdigen, maar die kunnen, zoals men inmiddels weet, vanzelfsprekend van alle leeftijden zijn.
Na de pauze is het podium gereed voor de hierboven omschreven wereldpremière van Theo Loevendie (geb. 1931) en Kees van Kooten (geb. 1941) met hun hommage aan één van de grootste sprookjesauteurs van deze wereld.
Ter afsluiting van de concertavond speelt het NNO Les Préludes van Franz Liszt (1811-1886).
__________
Kees van Kooten / Theo Loevendie:
De dag- en nachtegaal
Gebaseerd op het verhaal van Hans Christian Andersen
Verteller Kees van Kooten
Muziek Theo Loevendie
Begeleiding Noord Nederlands Orkest
dirigent Hans Leenders.
Klaphoes met tekstboek, luisterschijf en dvd
Uitgeverij De Bezige Bij, Amsterdam — Zoemreeks
ISBN 978-90-234-3698-0.
Deze productie is mede tot stand gekomen met
steun van peermusic en Brilliant Classics.
____________
Afbeeldingen
1. Voorzijde van zowel de gehele map alsook van het tekstboekje van De dag- en nachtegaal. Illustratie van The Bridgeman Art Library.
2. Sprookjesschrijver Hans Christian Andersen.
3. Dirigent Hans Leenders.
4. Componist Theo Loevendie, samen met tekstschrijver en verteller Kees van Kooten.
5. Noord Nederlands Orkest met chefdirigent Michel Tabachnik.
6. Componist Claude Debussy. Tekening van Jarko Aikens, Groningen, 1984. Collectie Heinz Wallisch (tevens ©).

Gabriel Fauré's Requiem zondag via Arte-tv

Geliefd geestelijk werk
Zondag 2 november zal de Frans-Duitse cultuurzender Arte-televisie, tussen 19:00 uur en 19:45 uur de Messe de Requiem opus 48 van Gabriel Fauré (1845-1924) presenteren in een uitvoering door het orkest genaamd La Chambre Philharmonique onder leiding van Emmanuel Krivine.
Fauré heeft de eerste versie van dit opus — voor sopraan, bariton, gemengd koor en orkest — in 1888 gecomponeerd, elf jaar later gevolg door een versie met groot symfonieorkest.
De film uit 2007 van de Franse regisseur Olivier Simonnet zal worden uitgezonden met stereofonisch geluid in HD-kwaliteit op het formaat 16:9. Helaas heeft de redatie van de Arte-programma-informatie nagelaten de namen van de solisten en het betreffende koor te vermelden.
De film zal na zondag nog tweemaal worden uitgezonden: op vrijdag 7 november, 's ochtends om 08:00 uur en op maandag 17 november, eveneens op dat tijdstip.

Das Reichsorchester— Documentaire over de Berliner Philharmoniker tijdens het nazibewind

Visitekaartje
De Duitse regionale televisiezender Westdeutscher Rundfunk (WDR) biedt, direct na middernacht — en dan is het eigenlijk al woensdag 28 oktober — tussen 00:05 uur en 00:50 uur, een documentaire film over het wel en wee van de Berliner Philharmoniker tijdens het bewind van de nationaal-socialisten in Duitsland. Voor het in stand houden van een niet-barbaars niveau in het kader van de klassieke orkestmuziek fungeerde het ensemble als een soort visitekaartje van het Derde Rijk, al werd de vaste dirigent Wilhelm Furtwängler door Goebbels en consorten zeer gehaat — zeker nadat hij op 10 april 1933 een hele pagina in de Vossische Zeitung tegen Goebbels' antisemitisme had gepubliceerd en daarmee de krankzinnige nazi-leiders in het nauw had gedreven; hem hebben ze niets durven doen, omdat hij daarvoor in het buitenland veel te bekend was.


Eén van de vele schaakzetten van het regime tégen Furtwängler was dan ook de nazigetrouwe Herbert von Karajan, een vrijwel geheel onbekende dirigent uit Ulm, in te zetten bij het 'concurrerende' Berliner Staatsorchester, dat naast symfonische concerten ook veel opera-optredens begeleidde.
Orkestleden genoten bijzondere privileges, en ongetwijfeld heeft dat een rol gespeeld ten faveure van de monsters binnen de regering van het Beest uit de Afgrond in Berlijn. Niemand sprak zich openlijk uit tegen de machthebbers en geen van de musici nam ontslag.
In de documentaire Das Reichsorchester, van Enrique Sánchez Lansch, zal veel archiefmateriaal worden vertoond. De film is door de WDR overgenomen van de RBB (Rundfunk Berlin-Brandenburg).